Gospodarka hormonalna to całokształt narządów wydzielania wewnętrznego i komórek, odpowiedzialnych za syntezę hormonów, a także poziom poszczególnych hormonów w organizmie. Uważa się, że gospodarka hormonalna nadzoruje czynność całego organizmu – już niewielkie zmiany w obrębie wyłącznie jednego hormonu skutkują licznymi dolegliwościami, których diagnostyką i leczeniem zajmuje się lekarz endokrynolog.
Gospodarka hormonalna – czym jest?
Mianem gospodarki hormonalnej określa się zbiór wszystkich hormonów wpływających na prawidłową czynność danego organizmu, wraz z ich dokładnym składem i poziomem, jak również wszystkie tkanki, które odpowiadają za produkcję tych hormonów. Układ hormonalny (zwany też endokrynnym) sprawuje bezpośrednią kontrolę nad podstawowymi, najważniejszymi procesami przemiany materii, zachodzącymi we wszystkich komórkach, tkankach i narządach w ciele człowieka. Podstawowymi narządami odpowiedzialnymi za produkcję hormonów są:
- przysadka mózgowa – hormon wzrostu, prolaktyna i endorfiny (przedni płat przysadki mózgowej), melanotropina (środkowa część narządu) oraz oksytocyna i wazopresyna (tylny płat przysadki mózgowej);
- podwzgórze – wazopresyna i oksytocyna;
- tarczyca i przytarczyce – T4 (tyroksyna), T3 (trijodotyronina), parathormon (PTH);
- trzustka – insulina i glukagon;
- nadnercza – katecholaminy, zwłaszcza adrenalina, noradrenalina i kortyzol;
- jajniki – estrogeny, progesteron, androgeny oraz relaksyna;
- szyszynka – melatonina;
- grasica – tymozyna, grasiczy czynnik humoralny, tymulina oraz tymopoetyna;
- jądra – testosteron, DHEA, niewielkie ilości estrogenów.
Zdolność syntezy hormonów mają również pojedyncze komórki czy skupiska komórek, np. tkanki żołądka produkują grelinę i leptynę, które odpowiadają głównie za regulowanie uczucia sytości po posiłku oraz uczucia głodu w momencie dłuższego braku jedzenia, gdy żołądek jest pusty.
Gospodarka hormonalna – znaczenie dla organizmu
Gospodarka hormonalna jest niezmiernie ważna dla prawidłowej czynności całego organizmu. Każdy hormon pełni bowiem wiele różnych funkcji, nie skupia się wyłącznie wokół jednego obszaru. Przykładowo estrogeny w organizmie kobiety odpowiadają za dojrzewanie płciowe, rozwój cech płciowych żeńskich, płodność i regulację cyklu miesiączkowego, ale również wzmacniają odporność, utrzymują wytrzymałość kości oraz wspomagają produkcję plemników w organizmie mężczyzny. Z kolei tyroksyna pobudza procesy utleniania w tkankach, rozpad tłuszczów do kwasów tłuszczowych i glicerolu, wspiera wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego i jej zużycie przez komórki. Dodatkowo potęguje działanie somatotropiny i glikokortykoidów oraz wpływa na czynność gruczołów płciowych u obu płci.
Gospodarka hormonalna nadzoruje wszystkie procesy zachodzące w organizmie już na poziomie komórkowym. Wpływa nie tylko na zdrowie fizyczne i czynność ważnych narządów, ale również na samopoczucie. Przykładowo niedobór endorfin (tzw. hormonów szczęścia) przyczynia się do wystąpienia depresji, wahań nastroju, przewlekłego zmęczenia i ogólnego, złego samopoczucia.
Zaburzenia gospodarki hormonalnej
Do zaburzeń gospodarki hormonalnej może dojść w przebiegu wielu różnych czynników, najczęściej są to guzy nowotworowe produkujące hormony, guzy uciskające na narządy dokrewne, wskutek czego nie mogą one produkować wystarczającej ilości hormonów, a także stany zapalne i uszkodzenia narządów dokrewnych. Na zaburzenia gospodarki hormonalnej może wpływać też współczesny tryb życia, np. ciągły stres, nieodpowiednia dieta, niedobory pokarmowe czy przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej. Objawy zaburzeń gospodarki hormonalnej mogą być różne, m.in.:
- nagłe wahania masy ciała – szybkie tycie chudnięcie bez konkretnego powodu;
- nadmierne owłosienie na ciele kobiety, także w obrębie klatki piersiowej czy twarzy;
- ginekomastia (powiększenie gruczołów piersiowych) u mężczyzn;
- wahania nastroju;
- spadek libido i niepłodność;
- zmiany skórne, szczególnie trądzikowe;
- zaburzenia cyklu menstruacyjnego u kobiet;
- zaburzenia snu;
- osłabienie organizmu, tendencja do częstych infekcji;
- zwiększona łamliwość kości;
- nadmierne zmęczenie, ciągła senność;
- problemy trawienne.
Przy podejrzeniu zaburzeń w obrębie gospodarki hormonalnej należy udać się do lekarza endokrynologa. Wszelkie problemy diagnozuje się na podstawie badań krwi – poziom poszczególnych hormonów z łatwością można sprawdzić laboratoryjnie. Należy pamiętać, że w przypadku wielu hormonów ogromne znaczenie ma dzień miesiąca, dzień cyklu miesiączkowego czy pora dnia, gdy następuje pobranie próbki krwi. Uzupełniająco wykonuje się USG lub inne badania obrazowe narządów wydzielania wewnętrznego, aby jednocześnie móc znaleźć przyczynę zaburzeń gospodarki hormonalnej.
Polecane produkty:
|
Spirulina w proszku 100% naturalna
Spirulina w proszku wykorzystywana jest najczęściej do wykonywania odżywczych i oczyszczających maseczek wpływając m.in. na poprawę wyglądu skóry. Dostarcza niezbędne witaminy, minerały i inne składniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.. Zobacz więcej... |
|
Spirulina w tabletkach 100% naturalna
Spirulina zawiera wysokiej jakości naturalne witaminy i minerały. Jej skład to m.in. biotyna, kwas foliowy, beta-karoten, witamina D, witamina E oraz wiele innych witamin. To również źródło niezbędnych minerałów jak magnez, cynk, wapń, żelazo.. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kapiszewska M., Środowisko a gospodarka hormonalna u kobiet, Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2011.
- Zeifer A., Hormony a zdrowie skóry. Aesthetic Cosmetology and Medicine, 6/2020.
- Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
- Górski J., Fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
