Jajniki to parzysty narząd płciowy występujący u kobiet, przybierający kształt migdałów. Pełnią w organizmie kobiety 2 zasadnicze funkcje: endokrynologiczną (produkują hormony) oraz rozrodczą. Ich brak uniemożliwia kobiecie fizjologiczne poczęcie potomstwa. Diagnostyką i leczeniem chorób jajników zajmuje się lekarz ginekolog.
Gdzie są jajniki?
Położenie jajników różni się w zależności od wieku i indywidualnych predyspozycji genetycznych, jednak zawsze leżą one wewnątrzotrzewnowo w części bocznej jamy miednicy. Układają się do przodu od odbytnicy i ku tyłowi od więzadła szerokiego macicy. Zazwyczaj można je zaobserwować około 2 cm do przodu od stawu krzyżowo-biodrowego i około 1 cm poniżej wchodu miednicy. Przeważnie oba jajniki leżą ściśle symetrycznie, lewy nieco bardziej do przodu niż prawy.
Jajniki – anatomia
Każdy jajnik posiada powierzchnie przyśrodkową i powierzchnie boczną, a także 2 końce nazywane biegunami oraz 2 brzegi. Do jajnika przyczepiają się 3 łącznotkankowe pasma więzadłowe:
- więzadło właściwe jajnika;
- krezka jajnika;
- więzadło wieszadłowe jajnika.
Za czwarte może uchodzić szczątkowy strzępek jajnika, nie jest jednak powszechnie zaliczany do aparatu wieszadłowego tego narządu. Pomimo licznych połączeń więzadłowych jajniki są strukturami bardzo ruchomymi. Przy stanach chorobowych więzadła mogą ulec zesztywnieniu. Budowa jajnika została bardzo dobrze poznana. W przekroju podłużnym obserwuje się w nim luźną część środkową (rdzeń) oraz zagęszczoną część obwodową (korę). Od zewnątrz jajniki pokryte są nabłonkiem sześciennym płciowym, zaś pod nim lokalizuje się błona biaława (dużo słabiej rozwinięta niż błona biaława jąder).
Zobacz również: Narządy rodne kobiety.
Cykl jajnikowy
U kobiety dojrzałej płciowo odbywa się cykl jajnikowy, czyli proces cyklicznego dojrzewania pęcherzyka jajnikowego. To zbiór przemian strukturalnych i czynnościowych odbywających się właśnie w jajniku i powtarzających się średnio co 28 dni. Dojrzewanie pęcherzyka następuje w pierwszej połowie cyklu, w ciągu 14 dni. Po tym czasie następuje owulacja, czyli pęknięcie pęcherzyka i uwolnienie komórki jajowej, która przemieszcza się wzdłuż jajowodów do momentu, w którym napotka plemnik. W tym czasie może dojść do zapłodnienia komórki jajowej, wówczas będzie ona dalej przemieszczać się, aż dotrze do macicy, gdzie się zagnieździ dając początek nowemu życiu.
Jeśli tak się nie stanie, komórka jajowa obumiera, a wraz z nią złuszcza się mięsista, dobrze ukrwiona błona śluzowa macicy, nazywana endometrium. Rozpoczyna się miesiączkowanie. Nad prawidłowym przebiegiem cyklu jajnikowego czuwa gospodarka hormonalna, zwłaszcza hormon luteinizujący (LH), hormon folikulotropowy (FSH), estrogeny oraz progesteron.
Zobacz również: Cykl miesiączkowy.
Funkcje jajników
Jajniki produkują najważniejsze hormony płciowe u kobiet: estrogeny, progesteron, androgeny (w małych ilościach) oraz relaksynę (głównie w ciąży). Hormony te biorą udział w dojrzewaniu płciowym, kształtowaniu się wszystkich cech płciowych żeńskich, utrzymaniu prawidłowego przebiegu ciąży i cyklu jajnikowego, a nawet wspomagają poród naturalny. Udowodniono, że niektóre z nich mają bezpośredni wpływ na zachowanie kobiety, gospodarkę wodno-elektrolitową oraz pracę jelit. Współcześnie uważa się, że hormony płciowe pośrednio wpływają na niemal wszystkie układy kobiecego organizmu.
Zobacz również: Zaburzenia rozwoju płciowego.
Ból jajnika
Ból jajnika lub obu jajników może mieć wiele przyczyn oraz rozmaity obraz kliniczny. Przy stanach nagłych najczęściej ból ma charakter kłujący, ostry i dobrze zlokalizowany, zaś przy stanach przewlekłych jest tępy i rozlany. Do możliwych fizjologicznych przyczyn bólu jajników zaliczamy:
- ciążę – zwykle nie ma powodów do niepokoju i jest to reakcja fizjologiczna;
- PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego) – niewielki ból przed miesiączką wskazuje na to, że jajniki osiągnęły gotowość do owulacji;
- menopauzę – zwykle w związku z nagłą zmianą hormonalną, jednak jeśli jest silny, warto skonsultować się z ginekologiem.
Z kolei patologicznymi przyczynami bólu jajników są najczęściej:
- torbiele na jajnikach;
- guzy nowotworowe;
- przerzuty nowotworowe;
- obniżenie narządu rodnego;
- endometrioza;
- stan zapalny przydatków;
- zespół policystycznych jajników.
Diagnostyka problemów związanych z jajnikami jest stosunkowo prosta. Wystarczy wykonać badanie USG (zwykle przezpochwowe, choć możliwe jest badanie przez powłoki brzuszne), a także badania hormonalne. Muszą one obejmować poziom nie tylko hormonów płciowych produkowanych przez jajniki, ale i hormonów przysadki mózgowej.
Polecane produkty:
|
Spirulina w proszku 100% naturalna
Spirulina w proszku wykorzystywana jest najczęściej do wykonywania odżywczych i oczyszczających maseczek wpływając m.in. na poprawę wyglądu skóry. Dostarcza niezbędne witaminy, minerały i inne składniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.. Zobacz więcej... |
|
Spirulina w tabletkach 100% naturalna
Spirulina zawiera wysokiej jakości naturalne witaminy i minerały. Jej skład to m.in. biotyna, kwas foliowy, beta-karoten, witamina D, witamina E oraz wiele innych witamin. To również źródło niezbędnych minerałów jak magnez, cynk, wapń, żelazo.. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia, tom II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Bręborowicz G., Położnictwo i ginekologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2020.
- Sobstyl M., Tkaczuk-Włach J., Jakiel G., Endometrioza a dolegliwości bólowe u kobiet, Przegląd Menopauzalny, 1/2012.
