Białko to wielkocząsteczkowe związki organiczne składające się z mniejszych elementów zwanych aminokwasami. Są one ze sobą połączone wiązaniami peptydowymi. Stanowi podstawowy materiał budulcowy wszystkich organizmów żywych, odgrywając niezwykle istotną rolę w strukturze i funkcjonowaniu komórek i tkanek.
Co to jest białko?
Białka są podstawowym składnikiem pożywienia, niezbędnym dla istnienia życia. To wielocząsteczkowe związki składające się z aminokwasów, zbudowanych głównie z atomów węgla, wodoru, tlenu i azotu. Białko (znane również jako proteina) to jeden z najważniejszych składników odżywczych, pełniący kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu człowieka. Składa się ze wspomnianych aminokwasów połączonych wiązaniami peptydowymi.
W organizmie człowieka wyróżnia się następujące rodzaje białek:
- globularne – zazwyczaj rozpuszczalne w wodzie i roztworach soli, a przykładem ich są globuliny oraz albumina;
- fibrylarne – są praktycznie nierozpuszczalne w wodzie i roztworach soli. Przykładem ich są kolagen, elastyna oraz kreatyna.
Warto zaznaczyć, że wszystkie organizmy zawierają białko i każdy organizm wytwarza własne białka. Dostarczamy je wraz z dietą, jednak organizm również syntezuje własne białka z aminokwasów i innych dostarczanych składników odżywczych.
Najlepsze białko
Największą wartość biologiczną mają białka pochodzące z produktów zwierzęcych, takich jak: jaja, produkty mleczne, mięso, ryby i owoce morza. Białka pochodzenia roślinnego mają z reguły gorszy skład aminokwasowy w porównaniu z potrzebami ludzkiego organizmu. Wyjątek stanowią rośliny strączkowe, których skład aminokwasowy jest zbliżony do produktów zwierzęcych, jak również algi takie jak Spirulina. Wszystko to określane jest przez tzw. strawność białek.
Wysoką strawność w granicach 95-97,5% mają białka jaja kurzego, mięsa i produktów mlecznych. Z kolei białka pochodzące z produktów roślinnych wyróżniają się mniejszą strawnością. Dla przykładu strawność białka zawartego w ziemniakach wynosi 78%, ryżu 80%, pieczywie żytnim pełnoziarnistym 60%.
Zapotrzebowanie organizmu na białko
Zapotrzebowanie organizmu na białko zależy od kilku czynników, wśród których wymienia się: stan gospodarki energetycznej organizmu, stan fizjologiczny (ciąża, karmienie piersią) i wiek osoby, stan zdrowia, masę ciała, aktywność fizyczną, wartość odżywczą białka. Młodzi ludzie (dzieci i młodzież), kobiety w ciąży i karmiące potrzebują więcej białka, gdyż synteza białka przebiega intensywniej i więcej białka potrzeba między innymi do zbudowania nowych komórek, tkanek płodu czy na produkcję białka zawartego w mleku matki.
Przyjmuje się, że zapotrzebowanie na białko wynosi około 0,9 g na kilogram masy ciała w przypadku osób dorosłych, nieaktywnych fizycznie. Dla osób aktywnych fizycznie zapotrzebowanie to wzrasta i może wynosić od 1,2 do 2,2 g na kilogram masy ciała dziennie, w zależności od intensywności i rodzaju treningu.
Masa i siła mięśniowa zależą między innymi od prawidłowej podaży białka oraz regularnej aktywności fizycznej. Dane naukowe podają, że masa mięśniowa zmniejsza się o około 3-8% na dekadę po 30. roku życia i redukcja ta jest znacznie bardziej widoczna po 60 roku życia. Zapotrzebowanie na białko jest też większe u osób aktywnych fizycznie oraz pacjentów po operacjach i przewlekle chorujących, np. na nowotwory. W tych grupach należy rozważyć suplementację białka.
Funkcje białek
Białka są elementem strukturalnym – pełnią rolę tkanki łącznej, a wewnątrzkomórkowo tworzą mikrofilamenty. To również cząsteczki enzymatyczne, które katalizują większość reakcji chemicznych zachodzących w organizmie. Mogą pełnić rolę regulatorową, są aktywatorami i inhibitorami enzymów regulujących mnóstwo procesów biologicznych. Mogą też być hormonami, receptorami komórkowymi, elementami transportowymi. Ferrytyna gromadzi jony żelaza, jest więc cząsteczką magazynującą, natomiast immunoglobuliny to białka odpornościowe, niezbędne do prawidłowego działania układu immunologicznego. Pełnią też rolę w krzepnięciu krwi oraz w funkcjach buforowych.
Polecane produkty:
|
Spirulina w proszku 100% naturalna
Spirulina w proszku wykorzystywana jest najczęściej do wykonywania odżywczych i oczyszczających maseczek wpływając m.in. na poprawę wyglądu skóry. Dostarcza niezbędne witaminy, minerały i inne składniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Siemianowicz K., Polańska D., Białka, Biblioteka Główna Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Katowice.
- Jarosz M., Charzewska J., Wajszczyk B., Chwojnowska Z., Czy wiesz, ile potrzebujesz białka?, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2019.
