Brak apetytu to bardzo częsta dolegliwość, która może wskazywać zarówno na czynniki patologiczne, jak i zupełnie fizjologicznie, niestanowiące powodu do niepokoju. Jeśli jednak utrzymuje się przewlekle, towarzyszą temu inne objawy lub utrata apetytu ma konsekwencje zdrowotne, należy skonsultować się z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej.
Brak apetytu – przyczyny
Przyczyn braku apetytu może być wiele. Największe znaczenie prawdopodobnie mają jednak następujące:
- nieprawidłowa dieta (małe urozmaicenie, słodycze, fast-foody, słodkie napoje, papki mleczne w przypadku dzieci);
- ostre i przewlekłe choroby przewodu pokarmowego (w tym stany zapalne, alergie i nietolerancje pokarmowe);
- choroby wątroby i dróg żółciowych;
- zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego;
- choroby nowotworowe;
- choroby zakaźne;
- uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego;
- niedobory cynku i żelaza;
- choroby układu krążenia przebiegające z niewydolnością;
- problemy hormonalne;
- przewlekłe zatrucia;
- błędy wychowawcze w przypadku dzieci.
Oprócz wyżej wymienionych przyczyn w przypadku braku apetytu u dzieci niezwykle istotne są uwarunkowania psychiczne i emocjonalne, do których należą:
- nadopiekuńczość rodziców;
- przekarmianie dziecka;
- stałe lub powtarzające się zmuszanie go do jedzenia;
- kłótnie i napięcia podczas posiłków;
- jedzenie selektywne;
- nadpobudliwość dziecka;
- jadłowstręt psychiczny;
- żarłoczność psychiczna.
Brak apetytu może mieć jednak również podłoże fizjologiczne. Wówczas wynika m.in. z niewyspania, stresu, lęku czy nawet podekscytowania i oczekiwania na coś ważnego dla danej osoby. Przejściowa utrata apetytu pojawia się na tzw. kacu, czyli dzień po spożyciu nadmiernej ilości alkoholu, jak również podczas miesiączki w przypadku kobiet. W tych przypadkach ma jednak charakter przemijający, trwa maksymalnie kilka dni.
Odrębnym problemem jest utrata apetytu towarzysząca procesowi starzenia, określana mianem anoreksji wieku podeszłego. Szacuje się, że taki jadłowstręt dotyczy 20-25% Europejczyków powyżej 65. roku życia. Wśród najistotniejszych czynników powodujących obniżenie apetytu wymienia się zmiany fizjologiczne zachodzące wraz z wiekiem, choroby towarzyszące i związaną z nimi farmakoterapię, jak również problemy natury psychologicznej i społecznej.
Brak apetytu u dziecka
Brak apetytu u dzieci jest poważnym problemem. Może mieć negatywny wpływ na rozwój psychosomatyczny oraz (zgodnie z twierdzeniem niektórych źródeł) przyczynić się do jadłowstrętu psychicznego (anoreksji) i żarłoczności psychicznej (bulimii) w wieku późniejszym. Regulacja łaknienia i uczucie sytości po posiłku wiążą się z bardzo złożonymi procesami zachodzącymi w czynnościach przewodu pokarmowego, jak i tymi o charakterze odruchów nerwowych czy hormonalnych. Należy zaznaczyć, że brak apetytu u dziecka przyczynia się do nieprawidłowego rozwoju fizycznego, zwłaszcza do obniżenia siły i masy mięśniowej, ale także opóźnionego rozwoju płciowego. Nierzadko towarzyszą temu zachowania takie jak: apatia, nadpobudliwość, problemy z koncentracją.
Brak apetytu – konsekwencje
Chwilowy brak apetytu nie wiąże się z większymi konsekwencjami zdrowotnymi. Jeśli jednak utrzymuje się przewlekle, stanowi zagrożenie zdrowia. W pierwszej kolejności obserwuje się utratę masy ciała, w tym zmniejszenie objętości tkanki tłuszczowej. Następuje pogorszenie kondycji skóry, włosów i paznokci. Skóra staje się szara, pozbawiona blasku, odwodniona i zmęczona, zaś włosy i paznokcie stają się matowe i łamliwe. Przewlekły brak apetytu rzutuje negatywnie również na samopoczucie. Człowiek jest zmęczony, senny, osłabiony, nie ma chęci do podejmowania bardziej wymagających działań czy aktywności fizycznej.
W dłuższej perspektywie czasu obserwuje się m.in.:
- zaburzenia miesiączkowania (a nawet zahamowanie miesiączkowania);
- niskie libido;
- niepłodność;
- omdlenia;
- bezsenność;
- zwiększenie ryzyka chorób przewlekłych wiążących się z wolnymi rodnikami tlenowymi (tzw. choroby cywilizacyjne).
Poważnym problemem braku apetytu są: niedożywienie i niedobory pokarmowe. Wówczas dodatkowo obserwuje się pakiet objawów związanych z brakiem konkretnych witamin czy minerałów w organizmie.
Domowe sposoby na apetyt u dziecka
Aby zwiększyć apetyt w przypadku dzieci, warto stosować się do poniższych wskazówek:
- podawanie posiłków regularnie 4-5 razy na dobę o stałych porach i w małych objętościach;
- podawanie pokarmów o stałej konsystencji na początku, a napoje na końcu posiłku;
- utrzymywanie i podawanie pokarmów w temperaturze umiarkowanej;
- unikanie podawania przekąsek między posiłkami;
- zabranianie dziecku picia słodkich soków i napojów 30 minut przed posiłkiem;
- unikanie mieszania poszczególnych składowych posiłku na talerzu;
- dbanie o kolorystykę i wizualną oprawę posiłków.
Bardzo ważne jest również niepodawanie posiłków podczas zabawy lub oglądania telewizji. Dziecko musi zostać nauczone, że po obiedzie czy podwieczorku będzie mogło wrócić do przerwanej przyjemności. Rodzice nie powinni podawać dziecku leków zwiększających łaknienie, ponieważ ich skuteczność jest wątpliwa, a istnieje wiele innych metod poprawiających łaknienie. Można np. sięgnąć po probiotyki lub naturalną żywność probiotyczną, które w bezpieczny sposób będą stymulować apetyt dziecka. Jeśli problem jest bardziej złożony, warto skonsultować się z dietetykiem dziecięcym.
Brak apetytu – leczenie
Zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci można zastosować farmakoterapię, jeśli brak apetytu wiąże się z występowaniem zdiagnozowanej przez lekarza choroby podstawowej. Przykładowo, jeśli przyczyną jest infekcja bakteryjna, wdraża się leczenie antybiotykami. Przy chorobach nowotworowych natomiast znaczenie ma radioterapia i chemioterapia. Zdarza się jednak, że przyczyny braku apetytu nie są zdiagnozowane. Wówczas warto wdrożyć zasady prawidłowego żywienia, takie jak:
- spożywanie mniejszych objętości pokarmów, ale częściej;
- jedzenie o stałych porach;
- unikanie jedzenia w nocy;
- rezygnacja z mało wartościowych pokarmów, takich jak fast-foody czy słodycze.
Dodatkowo można sięgnąć po zioła pobudzające apetyt, których działanie widoczne jest po kilku dniach lub tygodniach regularnego picia. Zalecanymi ziołami są np.: koper włoski, kolendra siewna, biedrzeniec anyż czy mięta pieprzowa. Posiłki warto wzbogacać intensywnymi ziołami i przyprawami, np. bazylią, kminem, oregano czy kurkumą. Bardzo dobrym sposobem na poprawę apetytu (bez względu na wiek) jest aktywność fizyczna na świeżym powietrzu.
Polecane produkty:
|
Probiotyki naturalne bioalgi
Probiotyki naturalne w swoim składzie zawierają 150 milionów wyselekcjonowanych żywych szczepów bakterii. Są szczególnie zalecane w celu utrzymania prawidłowej flory bakteryjnej, a także przy problemach żołądkowych i jelitowych. Wspomagają … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Wernio E., Dardzińska J., Małgorzewicz S., Anoreksja wieku podeszłego – epidemiologia, przyczyny, konsekwencje zdrowotne, Geriatria, 10/2016.
- Ciborowska H., Ciborowski A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2021.
Stachyra J., Wpływ rodziny na kształtowanie się osobowości dziecka, Sympozjum, 4/2000. - Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J., Fitoterapia i leki roślinne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
