Steroidy

Steroidy to organiczne związki chemiczne będące lipidami, pełniące w organizmie człowieka wiele ważnych funkcji. W fizjologii i medycynie najważniejszymi steroidami są cholesterol oraz jego pochodne – hormony steroidowe. Steroidy wykorzystuje się również w medycynie, jest to grupa leków nazywana glikokortykoidami, wykazująca silne działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne i immunosupresyjne.

Hormony steroidowe

W ludzkim ustroju znajduje się kilkadziesiąt różnych hormonów steroidowych, jednak najistotniejszymi spośród nich są:

• żeńskie hormony płciowe – progesteron, estrogeny;
• męskie hormony płciowe – androgeny, testosteron;
• kortykosteroidy (glikokortykosteroidy i mineralokortykosteroidy) – m.in. kortyzon, aldosteron;
• LH i FSH (hormon luteinizujący i hormon folikulotropowy).

Do grona hormonów steroidowych zalicza się także witaminę D, której popularność w ostatnich latach znacznie wzrosła. Za syntezę i wydzielanie hormonów steroidowych odpowiadają głównie gonady, a także przysadka mózgowa. Ich funkcje w organizmie są niezwykle istotne, m.in.:

• warunkowanie zapłodnienia, wpływ na rozrost endometrium, utrzymywanie ciąży (progesteron);
• warunkowanie rozwoju cech płciowych kobiet, regulacja cyklu menstruacyjnego, hamowanie komórek rakowych, wpływ na dojrzewanie plemników (estrogeny);
• rozwój cech płciowych męskich, zwiększanie libido, regulacja metabolizmu i procesów spermatogenezy (androgeny);
• regulacja transportu jonów w cewkach nerkowych, retencja sodu i chloru, stabilizacja ciśnienia tętniczego krwi (mineralokortykoidy);
• wpływ na kształtowanie się zębów i kości, zmniejszanie ryzyka krzywicy i osteoporozy, zwiększanie gęstości mineralnej kości (witamina D).

Poziom hormonów steroidowych można szybko określić na podstawie badania krwi. Diagnostyką i leczeniem zaburzeń w ich obrębie zajmuje się endokrynolog.

Cholesterol

Cholesterol to substancja lipidowa występująca we wszystkich komórkach organizmu (tworzy m.in. ich błony komórkowe). Wyróżniamy 2 podstawowe frakcje:

• LDL – lipoproteiny o niskiej gęstości, których nadmierna ilość może odkładać się w ścianach naczyń krwionośnych, tworząc złogi nazywane blaszkami miażdżycowymi. Dostarczamy je do organizmu wraz z dietą;
• HDL – lipoproteiny o dużej gęstości, których głównym zadaniem jest m.in. usuwanie nadmiaru cholesterolu LDL z tkanek obwodowych, chroniąc przed miażdżycą i innymi chorobami.

Normy dla poszczególnych frakcji cholesterolu i związków tłuszczowych w organizmie prezentują się następująco:

• LDL – do 115 mg/dl;
• HDL – powyżej 45 mg/dl dla kobiet oraz powyżej 40 mg/dl dla mężczyzn;
• cholesterol całkowity – do 190 mg/dl;
• trójglicerydy – poniżej 150 mg/dl.

Aby uchronić się przed negatywnymi konsekwencjami nadmiaru cholesterolu w organizmie, przede wszystkim należy zwrócić uwagę na codzienną dietę. Musi ograniczać spożycie źródeł cholesterolu, którymi są tłuste mięsa i podroby (zwłaszcza boczek, słonina, smalec, wyroby garmażeryjne, kiełbasy, pasztety czy wędliny o wysokiej zawartości tłuszczu), a także tłuste przetwory mleczne i produkty zawierające w składzie olej palmowy.

Należy pamiętać, że cholesterol HDL jest korzystny, a wręcz niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Odpowiada za syntezę witaminy D3 oraz hormonów steroidowych (np. estrogeny, testosteron, kortyzol), pomaga trawić tłuszcze i absorbować zawarte w nich witaminy: witaminę A, witaminę D, witaminę E i witaminę K.

Glikokortykoidy

Glikokortykoidy to grupa leków zawierających w składzie głównie kortyzol i jego pochodne, wykorzystywana przede wszystkim do leczenia chorób z autoagresji (tzw. choroby autoimmunologiczne). Ograniczają aktywność układu immunologicznego przez obniżenie zarówno aktywności krążących komórek immunologicznych, jak i produkcji limfocytów w szpiku kostnym. Znajdują zastosowanie m.in. w leczeniu chorób takich jak:

• reumatoidalne zapalenie stawów;
• toczeń rumieniowaty układowy;
• twardzina układowa;
• atopowe zapalenie skóry;
• silne łojotokowe zapalenie skóry;
• dna moczanowa;
• astma oskrzelowa;
• nieswoiste stany zapalne jelit;
• stwardnienie rozsiane;
• egzema.

I wiele innych. Znacznie łagodzą one ich objawy, pozwalając ustabilizować i wyciszyć chorobę, jednak ich długotrwałe stosowanie wiąże się z wieloma skutkami ubocznymi (np. zespół Cushinga, spadek odporności, ścieńczenie skóry). Ponadto kortykoidy obniżają stężenie jonów wapnia przez hamowanie powstawania i aktywności osteoklastów. Zwiększa to ryzyko osteoporozy, gdyż spowalnia tworzenie nowej tkanki kostnej i nasila resorpcję. Większość glikokortykoidów wydawana jest wyłącznie na receptę.

BIO Acerola - naturalna witamina C Bio Acerola to 100% naturalna witamina C, pozyskiwana z owoców wiśni Acerola. Rosną one na ekologicznej uprawie, gdzie zachowane są najwyższe standardy jakościowe. Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
2. Górski J., Fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
3. Silverthorn D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
4. Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
5. Nagalski A., Kiersztan A., Fizjologia i molekularny mechanizm działania glikokortykoidów, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 64/2010.