Witamina A – budowa i działanie

Witamina A to grupa organicznych związków aktywnych biologicznie. Jej bezpośrednimi prekursorami są karoteny. Związek ten jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania, a także przebiegu procesów fizjologicznych i metabolicznych w organizmie.

Witamina A – charakterystyka

Witamina A uczestniczy w procesie widzenia, transkrypcji genów, różnicowania komórek skóry, a także wspomaga układ odpornościowy. Związek ten określany jest jako witamina wzrostowa, ponieważ odpowiedzialna jest za właściwy rozwój komórek rozrodczych, a także proliferację komórek nabłonka.

Retinoidy czyli pochodne witaminy A również pozytywnie wpływają na kondycję skóry. Z tego względu znalazły szerokie zastosowanie w pielęgnacji cery dojrzałej, suchej, trądzikowej, problematycznej.

Zmniejszają widoczność przebarwień skóry, co przekłada się na prawidłowe rozmieszczanie melaniny w warstwach skóry. Dodatkowo stymulują fibroblasty do syntezy kolagenu oraz elastyny.

Budowa witaminy A

Witamina A to pochodna karotenu (prowitaminy A), a więc substancji wyjściowej, która ulega przekształceniu w jelitach i wątrobie w witaminę. Jej ilość magazynowana jest w wątrobie, gdzie dalej transportowana jest do innych komórek organizmu. Warto zaznaczyć, że bezpośrednim prekursorem witaminy A są karoteny, czyli związki pochodne o strukturze podobnej do transertinolu.

Z kolei prowitaminami witaminy A są karotenoidy czyli naturalne barwniki roślinne. Do grupy tej zalicza się około 700 związków, 60 z nich występuje w codziennej diecie, z czego 20 z nich można wyizolować z krwi.

Główną a zarazem podstawową formą witaminy A jest retinol, z kolei retinoidami określane są wszystkie jego pochodne wykazujące właściwości witaminy A (naturalne i syntetyczne). Aktywnymi biologicznie formami witaminy A są retinoidy, do których należy retinol, retinal oraz kwas retinowy.

Retinoidy to związki 20-węglowe, które w swojej budowie zawierają pierścień sześciowęglowy z podwójnym wiązaniem. Za jego żółtą barwę odpowiada system sprzężonych wiązań podwójnych łańcucha polienowego.

Pod względem budowy chemicznej jest nienasyconym alkoholem diterpenowym zawierającym 5 sprzężonych wiązań podwójnych oraz pierścień cykloheksenowy.

Źródła i właściwości witaminy A

Retinol, który stanowi główną formę witaminy A musi być dostarczany do organizmu wraz z pożywieniem. Źródłem nieaktywnych prowitamin, a więc beta-karotenu są żółtka jaj, warzywa takie jak: marchew, szpinak, dynia, sałata, brokuły, owoce (melon, pomarańcze), estry retinylu to mleko, sery, ryby.

Warto podkreślić, że witamina A pełni ważną funkcję w procesie widzenia, ponieważ wchodzi w skład rodopsyny. Retinol utlenia się w wyniku działania odpowiedniego enzymu w tzw. trans retinal, który z kolei przekształcany jest w cisretinal. Związek ten w siatkówce oka jednocześnie z opsyną buduje białko rodopsynę czyli światłoczuły barwnik obecny w pręcikach siatkówki oka.

Transretinal bierze udział w powstawaniu impulsu nerwowego w tzw. komórkach światłoczułych receptora. Witamina A zapobiega więc kurzej ślepocie, osłabieniu wzroku, a także pomaga w terapii chorób narządu wzroku.

Witamina A uczestniczy w procesach rozrodczych, pobudza wzrost młodych organizmów, a także stanowi ważny element wzrostu embrionalnego. Przyspiesza gojenie się ran oraz bierze udział w procesach podziałów komórkowych. Ponadto wspomaga proces produkcji hormonów steroidowych, a także pobudza wytwarzanie czerwonych krwinek w szpiku kostnym. Witamina A jest niezbędna w utrzymaniu ciągłości błon śluzowych układu pokarmowego, oddechowego oraz moczowo-płciowego.

Witamina A na szeroką skalę wykorzystywana jest w kosmetologii i dermatologii. Wpływa na zwiększenie elastyczności i jędrności skóry, zmniejsza widoczność zmarszczek oraz przebarwień. Aktywuje fibroblasty oraz keratynocyty do proliferacji, co przekłada się na pogrubienie naskórka. W momencie poprawy struktury skóry następuje zmniejszenie przeznaskórkowej utraty wody TEWL oraz wzmocnienie jej bariery ochronnej.

Retinol znalazł zastosowanie w terapii usuwania zmian pigmentacyjnych, ponieważ spowalnia transport melaniny do keratynocytów. Ponadto wykazuje właściwości antyoksydacyjne – usuwa wolne rodniki, a także spowalnia powstawanie metaloproteinaz.

Warto podkreślić, że wzrost aktywności oraz liczby fibroblastów wpływa na tkankę łączną skóry właściwej stymulując poprawę elastyczności i jędrności. Dodatkowo właściwości witaminy A zwiększają produkcję glikozaminoglikanów (GAG) oraz pobudzają angiogenezę w warstwie brodawkowej skóry właściwiej.

Zobacz również: Choroby tkanki łącznej.

Podsumowanie

Witamina A to grupa związków organicznych o silnym działaniu biologicznym. Warto podkreślić, że jej aktywność wykazuje wiele związków strukturalnie do niej podobnych. Należą do nich karotenoidy (naturalne barwniki) czy retinoidy naturalne jak i syntetyczne związki chemiczne ściśle powiązane pod kątem działania i budowy z witaminą A. Szerokie działanie tych związków sprawia, że witamina A oddziałuje na wiele ważnych mechanizmów działania ludzkiego. Warto jednak podkreślić, że zarówno nadmiar jak i niedobór witaminy A przyczynia się do aktywacji negatywnych zmian ogólnoustrojowych.

Bibliografia

1. Zasada M., Adamczyk A., Kosmetologia Estetyczna, Witamina A. Budowa i mechanizm działania, 5/2018.

BIO Acerola - naturalna witamina C Bio Acerola to 100% naturalna witamina C, pozyskiwana z owoców wiśni Acerola. Rosną one na ekologicznej uprawie, gdzie zachowane są najwyższe standardy jakościowe. Zobacz więcej...