Nietolerancja glutenu to zbiór schorzeń i problemów zdrowotnych, w przebiegu których spożycie glutenu objawia się szeregiem nieprzyjemnych objawów, dotyczących głównie przewodu pokarmowego. Gluten jest białkiem znajdującym się w zbożach, zwłaszcza w pszenicy, życie i jęczmieniu, jak również we wszelkich produktach z nich wykonanych (wafelkach, wypiekach, pieczywie, mące itd.) Uważa się, że częstotliwość nietolerancji glutenu w ostatnich latach znacznie wzrosła.
Nietolerancja glutenu – przyczyny i rodzaje
Mianem nietolerancji glutenu nazwać można 3 zupełnie różne problemy zdrowotne:
- celiakię – schorzenie autoimmunologiczne występujące wyłącznie u osób z predyspozycją genetyczną. Trwa przez całe życie i nie można jej wyleczyć. Po spożyciu glutenu dochodzi do błędnej odpowiedzi odpornościowej i skierowania limfocytów T przeciw transglutaminazie tkankowej. Konsekwencją tego jest zanik i uszkodzenie kosmków jelitowych, jak również obniżenie szczelności połączeń międzykomórkowych i wzrost przepuszczalności bariery jelitowej. Przyczyny celiakii nie zostały poznane;
- nieceliakalną nietolerancję glutenu – jej przyczyny również nie są do końca poznane. Pod uwagę warto wziąć czynniki genetyczne i środowiskowe, związane z aktywacją układu immunologicznego. Ryzyko wystąpienia nieceliakalnej nietolerancji na gluten podwyższa spożywanie żywności zawierającej inhibitory amylaz;
- chorobę Duhringa – wiąże się z antygenami zgodności tkankowej II HLA-DQ2 i HLA-DR3, jednak jej przyczyny nie są znane. Od poprzednich schorzeń odróżnia ją m.in. obraz kliniczny. Z jego względu nazywana jest również opryszczkowatym zapaleniem skóry.
Należy zaznaczyć, że charakterystyczne objawy po spożyciu glutenu mogą także pojawić się w przebiegu alergii na pszenicę lub inne zboża. Dlatego tak ważne jest wykluczenie alergii w przebiegu diagnostyki, np. wykonując proste alergiczne testy skórne.
Nietolerancja glutenu – objawy
Charakterystycznymi objawami celiakii u dzieci są:
- biegunki;
- wymioty;
- zaburzenia wzrostu;
- powiększony obwód brzucha;
- niedobór masy ciała;
- zaparcia;
- bóle brzucha;
- niedokrwistość;
- krzywica;
- encefalopatia.
Z kolei u pacjentów dorosłych obserwuje się:
- nieregularne rzadkie wypróżnienia;
- biegunki tłuszczowe;
- wzdęcia brzucha;
- chudnięcie;
- zaburzenia miesiączkowania i bezpłodność;
- bóle kości i bóle stawów;
- niedoczynność tarczycy lub nadczynność tarczycy;
- ciągłe zmęczenie;
- bóle głowy;
- afty i zapalenia jamy ustnej.
Celiakia jest o tyle poważną chorobą, że jej objawy nie dotyczą wyłącznie układu pokarmowego, ale i wielu innych układów. Jeśli chory po diagnostyce w dalszym ciągu spożywa gluten, dochodzi do stopniowego zanikania kosmków jelitowych, co z kolei zwiększa przepuszczalność jelit. Spada odporność, dochodzi do zaburzeń mikroflory jelitowej i niedożywienia.
Choroba Duhringa najczęściej ujawnia się pomiędzy 14. a 40. rokiem życia. Zmiany skórne przybierają postać grudek, rumienia, pęcherzy, czemu przeważnie towarzyszy świąd skóry. Sprzyja to drapaniu się i tworzeniu strupów czy blizn. Zmiany skórne lokalizują się zazwyczaj na skórze łokci i kolan, ale nierzadko także na obszarze owłosionej skóry głowy, tułowiu, pośladkach. U wielu pacjentów po spożyciu glutenu występują dodatkowo dolegliwości ze strony układu pokarmowego, podobne do objawów występujących u chorych z celiakią. Z kolei w przebiegu nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten objawy są bardzo podobne do tych występujących przy celiakii. Aby odróżnić obie choroby, należy ocenić przepuszczalność błony śluzowej jelit – w celiakii jest podwyższona, zaś w nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten jest prawidłowa.
Diagnostyka nietolerancji glutenu
W pierwszej kolejności przeważnie dąży się do wykluczenia lub potwierdzenia celiakii. Rekomenduje się więc wykonanie badań takich jak:
- EmA – obecność przeciwciał endomysium mięśni gładkich;
- tTG – obecność przeciwciał transglutaminazy tkankowej;
- DGP lub DAF – obecność przeciwciał „nowej gliadyny”;
- AGA – rozpoznanie w organizmie tych przeciwciał nie jest powszechnie oceniane, jednak ich wystąpienie może oznaczać nadwrażliwość na gluten;
- IgA – oznaczenie przeciwciał przeciwko tTG.
Oprócz badań laboratoryjnych zaleca się wykonanie badania histopatologicznego, czyli biopsji jelita cienkiego, z możliwością stwierdzenia zaniku kosmków jelitowych w skali Marsha. Celiakia jest chorobą genetyczną, dlatego w wielu przypadkach wykazać można obecność antygenów HLA-DQ2 oraz HLA-DQ8. Jeżeli u pacjenta nie wykryto tych antygenów, można wykluczyć ryzyko rozwoju celiakii. Znajdują się one aż u 96% chorych na celiakię. Jeśli nietolerancja glutenu zostanie rozpoznana, należy jeszcze wykluczyć chorobę Duhringa. W tym celu ocenia się wygląd skóry pacjenta.
Nietolerancja glutenu – leczenie
Jedyną metodą łagodzenia i eliminacji objawów w przebiegu nietolerancji na gluten jest stosowanie diety bezglutenowej. Należy z niej wykluczyć:
- zboża – pszenicę, pszenżyto, jęczmień, żyto, owies (ze względu na zanieczyszczenia);
- mąkę i makarony wykonane z wymienionych wyżej zbóż;
- kaszę manną, kaszę kuskus, kaszę jęczmienną;
- kaszki błyskawiczne;
- dania mączne wykonane z mąk zawierających gluten, np. pierogi, kopytka, naleśniki, ciasta;
- pieczywo z mąki zawierającej gluten;
- bułkę tartą;
- napoje z dodatkiem słodu jęczmiennego, w tym piwo;
- kawę zbożową.
Aby nie doszło do niedoborów pokarmowych (zboża są podstawowym źródłem błonnika pokarmowego, witamin z grupy B oraz minerałów), warto skonsultować się z dietetykiem klinicznym.
Polecane produkty:
|
Spirulina w proszku 100% naturalna
Spirulina w proszku wykorzystywana jest najczęściej do wykonywania odżywczych i oczyszczających maseczek wpływając m.in. na poprawę wyglądu skóry. Dostarcza niezbędne witaminy, minerały i inne składniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.. Zobacz więcej... |
|
Spirulina w tabletkach 100% naturalna
Spirulina zawiera wysokiej jakości naturalne witaminy i minerały. Jej skład to m.in. biotyna, kwas foliowy, beta-karoten, witamina D, witamina E oraz wiele innych witamin. To również źródło niezbędnych minerałów jak magnez, cynk, wapń, żelazo.. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Ścibor K., Ostrowska-Nawarycz L., Kopański Z., Brukwicka I., Uracz W., Maslyak Z., Sklyarov I., Nietolerancja glutenu problemem zdrowotnym XXI wieku, Journal of Clinical Healthcare, 1/2015.
- Bubis E., Przetaczek-Rożnowska I., Gluten i choroby wynikające z jego nietolerancji, Problemy Nauk Biologicznych, 2/2016.
- Stępień M., Bogdański P., Nadwrażliwość na gluten – fakty i kontrowersje, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 4/2013.
