Gruczoły łojowe to struktury znajdujące się w skórze właściwej, odpowiedzialne przede wszystkim za produkcję łoju (inaczej: sebum). Łój tworzy warstwę ochronną na powierzchni skóry, chroniąc ją przed nadmiernym wysuszaniem, utratą wody czy uszkodzeniami mechanicznymi. Gruczoły łojowe zalicza się do tzw. przydatków skóry.
Gruczoły łojowe – charakterystyka
Omawiane gruczoły znajdują się w skórze właściwej i uchodzą do mieszków włosowych. Stąd ich wydzielina (sebum) uchodzi na zewnątrz. Gruczoły łojowe w większości zaliczamy do tzw. gruczołów holokrynowych. Oznacza to, że w trakcie tworzenia wydzieliny uszkodzeniu ulegają komórki wydzielnicze, stając się jej częścią. Komórki zostają następnie odtworzone z warstwy rozrodczej skóry. Spotkać można jednak gruczoły łojowe niezależne od mieszków włosowych. Każdy włos wyposażony jest co najmniej w jeden gruczoł włosowy. Natomiast gruczoły niezależne od włosów są liczne w obrębie: czerwieni warg, brodawek sutkowych, pępka, żołędzi, prącia, warg sromowych, odbytu i powiek.
Gruczoły łojowe – budowa
Wielkość i kształt poszczególnych gruczołów łojowych różni się w zależności od okolicy ciała. Największe zaobserwujemy na czole, karku i w górnej części klatki piersiowej, natomiast mniejsze na kończynach czy pozostałych częściach tułowia. Dobrze rozwinięte są gruczoły zlokalizowane w owłosionej skórze głowy, przyjmując kształt zrazików wydłużonych (w innych częściach ciała są one zaokrąglone). Każdy gruczoł łojowy posiada kolbowato rozszerzoną część wydzielniczą oraz krótki przewód wyprowadzający. W przypadku skóry głowy, każdy włos posiada jeden gruczoł łojowy.
W okresie dojrzewania płciowego gruczoły łojowe stają się większe i bardziej czynne. Ma to związek z pobudzającym działaniem testosteronu produkowanego przez jądra, jajniki i nadnercza. Poddają się inwolucji po okresie przekwitania.
Co to jest sebum?
Sebum to mieszanina substancji lipidowych, czyli tłuszczowych. Należą do nich przede wszystkim:
- mono-, di- i triglicerydy;
- kwasy tłuszczowe;
- skwalen;
- cholesterol;
- woski;
- estry wyższe.
Sebum wchodzi w skład płaszcza hydrolipidowego skóry, chroniąc ją przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, a także nadmiernym wyparowywaniem wody. Systematycznie usuwany z jej powierzchni przyczynia się do powstawania objawów suchości skóry czy podrażnień skóry. Na intensywność wydzielania łoju wpływają niektóre hormony, zwłaszcza progesteron, testosteron i kortyzol, które działają pobudzająco na gruczoły łojowe. Z kolei estrogeny hamują wydzielanie sebum. Dodatkowo ilość produkowanego łoju zależy od czynników takich jak:
- płeć męska;
- wiek – najintensywniejsza produkcja ma miejsce w okresie dojrzewania, natomiast po 50. roku życia wyraźnie spada;
- okolica ciała – rozmieszczenie gruczołów łojowych jest nierównomierne.
W odniesieniu do rozmieszczenia gruczołów łojowych należy wspomnieć, że w największych ilościach występują one na czole, nosie, brodzie, między łopatkami, na górnej części klatki piersiowej. Najmniej gruczołów łojowych lokalizuje się natomiast w okolicy kończyn.
Zobacz również: Co powoduje suchość skóry?
Choroby gruczołów łojowych
Gruczoły łojowe mogą wydzielać zbyt dużo lub zbyt mało sebum w odniesieniu do produkcji fizjologicznej. Do najczęściej diagnozowanych chorób obejmujących gruczoły łojowe zaliczamy:
- łojotok – zwykle dotyczy owłosionej skóry głowy i objawia się nadmiernym przetłuszczaniem włosów. Wskutek nadmiernej produkcji łoju następuje zablokowanie ujść gruczołów łojowych;
- trądzik – zablokowanie gruczołów łojowych skutkuje powstawaniem zaskórników i krost na twarzy, ramionach i górnej części pleców;
- łupież łojotokowy – tzw. łupież tłusty, zmiany obejmują zwykle powierzchowne złuszczanie. W zaawansowanych przypadkach mogą się jednak pojawiać nacieki zapalne;
- torbiele gruczołów łojowych – łagodne guzki potocznie zwane kaszakami;
- ciemieniuchę – nadmierna produkcja sebum związana z działaniem androgenów pochodzących z organizmu matki oraz z łożyska;
- nowotwory gruczołów łojowych – mogą być zarówno łagodne, jak i złośliwe.
Diagnostyką i leczeniem chorób obejmujących gruczoły łojowe zajmuje się najczęściej lekarz dermatolog i to właśnie on powinien stać na czele zespołu interdyscyplinarnego. W jego składzie, w zależności od potrzeb pacjenta, mogą znajdować się ponadto: trycholog, endokrynolog, dietetyk, kosmetolog i wielu innych specjalistów. Leczenie problemów skórnych zawsze powinno być kompleksowe i bardzo często jest długotrwałe. Wymaga od pacjenta także modyfikacji stylu życia i zmiany sposobu pielęgnacji skóry.
Polecane produkty:
|
Kwas hialuronowy tabletki
Kwas hialuronowy znajduje się w skórze, dzięki czemu czyni ją gładką, elastyczną i bez zmarszczek. Z wiekiem jego ilość jednak maleje i należy dostarczać go do organizmu, aby uzupełnić powstające braki … Zobacz więcej... |
|
Kolagen naturalny - skóra i stawy
Kolagen od bioalgi to naturalny, najwyższej jakości hydrolizat kolagenu. Jest to najważniejsze białko, które wpływa na jakość skóry. Jego odpowiednia ilość zapobiega powstawaniu zmarszczek, cellulitu, rozstępów, ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kaniewska M., Kosmetologia – podstawy, Wydawnictwo WSiP, Warszawa 2011.
- Małek E., Charakteryzowanie budowy i fizjologii skóry, Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007.
- Wolski T., Kędzia B., Farmakoterapia skóry. Cz. 1. Budowa i fizjologia skóry, Postępy Fitoterapii, 1/2019.
