Gruczoły potowe to charakterystyczne gruczoły występujące na powierzchni całej skóry z wyjątkiem warg, w największej ilości znajdujące się na stopach, dłoniach, pod pachami i w okolicach intymnych. Wyróżnia się gruczoły ekrynowe i gruczoły apokrynowe, różniące się nie tylko lokalizacją, ale i rodzajem produkowanego potu. Ich najważniejszym zadaniem jest regulacja temperatury ciała.
Gruczoły potowe ekrynowe
Gruczoły potowe ekrynowe stanowią znaczną większość wszystkich gruczołów potowych znajdujących się w skórze człowieka. Ich całkowita liczba wynosi 2-5 mln i rozmieszczone są one na całej powierzchni skóry, choć nierównomiernie. Najgęściej spotkać je można na podeszwach stóp i dłoniach. Uchodzą one bezpośrednio do powierzchni skóry, przerywając ciągłość naskórka. Produkują wydzielinę rzadką, bezbarwną i bezzapachową, w 99% składającą się z wody i zaledwie w 1% ze składników komórkowych (mocznik, amoniak, kwas urokainowy, kwas mlekowy, enzymy).
Pot ekrynowy, dzięki zawartości substancji o charakterze kwasowym, decyduje o odczynie pH skóry. Im bardziej kwaśny jest pot, tym większa produkcja gruczołów ekrynowych. Taki pot pełni przede wszystkim funkcję termoregulacyjną – gdy w otoczeniu panuje wysoka temperatura, pot wydziela się w zwiększonej ilości, aby jednocześnie ochładzać organizm.
Gruczoły potowe apokrynowe
Występuje mniej licznie niż poprzednie, praktycznie wyłącznie w okolicy pach i narządów płciowych. Uchodzą do mieszków włosowych, skąd produkowana przez nie wydzielina zostaje uwalniana na powierzchnię skory. Pot apokrynowy jest gęsty, ponieważ zawiera duże ilości lipoprotein, amoniaku, mocznika i resztek komórkowych. W porównaniu do potu ekrynowego zawiera znacznie mniej wody. Wszystko to sprawia, że jest żółty i ma charakterystyczny zapach. Tym samym stanowi bardzo dobrą pożywkę dla bakterii, które doskonale rozwijają się w jego środowisku. Dlatego tak duży nacisk kładzie się na wysoką higienę osobistą w zakresie codziennej zmiany bielizny i kąpieli.
Skład i ilość produkowanego potu apokrynowego może różnić się w zależności od wielu czynników. Bardziej obfite pocenie obserwuje się u mężczyzn, w sytuacjach stresowych, a także przy nieodpowiedniej, niezdrowej diecie.
Gruczoły potowe a gruczoły łojowe
Nie należy mylić tych dwóch rodzajów gruczołów. Gruczoły potowe produkują pot, natomiast gruczoły łojowe tzw. sebum. Są to 2 zupełnie inne substancje. Sebum (inaczej: łój skórny) jest mieszaniną substancji lipidowych, do których należą: skwalen, cholesterol, kwasy tłuszczowe, woski i wyższe estry oraz trójglicerydy. Substancja ta wchodzi w skład płaszcza hydrolipidowego skóry, chroniąc ją przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi oraz nadmiernym odparowywaniem wody. Gruczoły łojowe należą do gruczołów holokrynowych, co oznacza, że podczas tworzenia sebum uszkodzeniu ulegają komórki wydzielnicze, stając się jej częścią.
Gruczoły potowe – funkcje
Najważniejszą rolą potu jest funkcja termoregulacyjna. Wydzielając pot, ciało automatycznie się ochładza, jednocześnie oczyszczając organizm z zalegających w nim toksyn (wraz z nim usuwane są zbędne produkty przemiany materii). Przez wzrost temperatury otoczenia organizm zwiększa produkcję potu. Z kolei, gdy na powierzchni skóry następuje zjawisko parowania, w tym momencie organizm samodzielnie się ochładza.
Dodatkowo pot stanowi warstwę ochronną skóry przed działaniem chorobotwórczych drobnoustrojów oraz szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Nosi ona nazwę płaszcza hydrolipidowego.
Nadmierna potliwość
Pocenie się jest niezbędną czynnością dla zachowania zdrowia, jednak w niektórych sytuacjach może dojść do jego nadmiernej produkcji. Szacuje się, że każdy człowiek wydziela średnio 700-900 ml potu dziennie, jeśli występuje nadpotliwość, objętość ta może zwiększyć się kilkukrotnie (w skrajnych przypadkach osiąga nawet kilkanaście litrów). Do czynników ryzyka nadmiernej potliwości można zaliczyć:
- przyjmowanie niektórych leków, np. morfiny czy środków psychotropowych;
- zaburzenia gospodarki hormonalnej, przyjmowanie środków antykoncepcyjnych;
- picie kawy i alkoholu;
- spożywanie czekolady, ostrych przypraw;
- palenie papierosów.
Nadmierne pocenie się towarzyszy niektórym poważnych chorobom ogólnoustrojowym, w tym: chorobie Raynauda, gruźlicy, cukrzycy, nadczynności tarczycy czy depresji. Nadpotliwość nie tylko zmniejsza pewność siebie i negatywnie wpływa na psychikę, ale również zwiększa ryzyko rozwoju odleżyn, odparzeń, odwodnienia, nadmiernej utraty ważnych elektrolitów. Wzrasta też skłonność do zakażeń bakteryjnych i grzybicy skóry. Istnieje wiele metod regulacji nadmiernej czynności gruczołów potowych. Powinny być one dobrane indywidualnie po konsultacji z lekarzem.
Polecane produkty:
|
Czarnuszka siewna
Czarnuszka ma zastosowanie w różnego rodzaju problemach skórnych. Jest wykorzystywana w zwalczaniu trądziku, blizn, zakażeń wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych, alergii, a także suchej skóry, również głowy (np. łupież). Zobacz więcej... |
|
Olej z czarnego kminku
Olej z czarnego kminku tłoczony na zimno zachowuje wszystkie, cenne substancje m.in. witaminę E oraz niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Jego działanie to dokładne nawilżanie, szybsza regeneracja, poprawa wyglądu skóry ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kaniewska M., Kosmetologia. Podstawy, Wydawnictwo WSiP, Warszawa 2011.
- Wolski T., Kędziza B., Farmakoterapia skóry. Cz. 1. Budowa i fizjologia skóry, Postępy Fitoterapii, 1/2019.
- Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.
