Elektrolity to minerały występujące w organizmie każdego człowieka, zazwyczaj w postaci jonów. Znajdują się w największych ilościach w płynie wewnątrzkomórkowym i pozakomórkowym, utrzymując stabilną gospodarkę wodno-elektrolitową. Ta zaś wpływa na funkcje niemal wszystkich narządów wewnętrznych i ogólne zdrowie.
Elektrolity – charakterystyka
Głównym kationem płynu pozakomórkowego jest sód, zaś najważniejszymi anionami: chlor i wodorowęglany. Skład płynu wewnątrzkomórkowego znacznie różni się od składu płynu pozakomórkowego. W tym przypadku podstawowym kationem jest potas, zaś kluczowymi anionami: fosforany i białczany. Pomimo różnic w łącznej ilości kationów i anionów w płynie poza- i wewnątrzkomórkowym, ich osmolalność pozostaje taka sama. Dla zachowania równowagi wodno-elektrolitowej organizmu wydalanie wody i elektrolitów musi być zrównoważone poprzez odpowiednią ich podaż. Dlatego zapotrzebowanie na elektrolity wzrasta np. w przebiegu przewlekłych biegunek, wymiotów, gorączki czy u sportowców, którzy wskutek aktywności fizycznej nadmiernie się pocą. W skrócie mówi się, że w organizmie człowieka wyróżnia się 4 główne elektrolity:
To one stanowią podstawę prawidłowego funkcjonowania gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu. Nie należy jednak pomijać istoty wymienionych wcześniej anionów i kationów.
Najważniejszymi organami odpowiedzialnymi za regulację i utrzymanie właściwego składu płynów ustrojowych są nerki. Stężenie sodu w surowicy reprezentuje bilans wodny i jest integralnym wyznacznikiem osmolalności. Czynność nerek nadzoruje wazopresyna, której istotną rolą jest wpływ na wchłanianie wody, utrzymując stężenie sodu w surowicy na odpowiednim poziomie (w zakresie 135-145 mmol/l). W efekcie utrzymuje równowagę objętości płynów pozakomórkowego i wewnątrzkomórkowego.
Zaburzenia elektrolitowe
Woda w organizmie występuje wspólnie z elektrolitami. Jej niedobór bądź nadmiar powoduje zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i związane z tym zmiany objętości przestrzeni wodnych poza- i wewnątrzkomórkowych, jak również te dotyczące ciśnienia osmotycznego. Najczęściej diagnozowanymi problemami w zakresie zaburzeń elektrolitowych są:
- hiponatremia – stężenie sodu poniżej 135 mmol/l. Jej objawami są: osłabienie organizmu, bóle głowy, nudności, wymioty, brak łaknienia, zaburzenia orientacji;
- hipernatremia – stężenie sodu powyżej 145 mmol/l. Jej konsekwencjami mogą być: nadciśnienie tętnicze, udar mózgu, nowotwór żołądka, otyłość, kamica nerkowa.
Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej w organizmie przyczyniają się do upośledzenia czynności przede wszystkim układu nerwowego i układu krążenia. Ignorowanie pierwszych oznak tego stanu może skutkować omdleniami, zaburzeniami pracy serca czy konwulsjami. Poważną konsekwencją jest również odwodnienie organizmu, co stanowi stan zagrożenia zdrowia i życia.
Zobacz również: Nawodnienie organizmu – dlaczego jest tak ważne?
Kiedy pić elektrolity?
Podstawowymi wskazaniami do suplementacji elektrolitów są wszystkie stany, w przebiegu których doszło do odwodnienia organizmu. Elektrolity na odwodnienie zalecane są w przebiegu następujących problemów:
- biegunki;
- wymioty;
- nadmierną potliwość ciała;
- aktywność fizyczną lub pracę fizyczną;
- picie zbyt małej ilości wody;
- długotrwałe przebywanie na słońcu, opalanie się;
- udar słoneczny.
Poza tym elektrolity powinny znajdować się w diecie osób, którym zależy na:
- wspieraniu funkcji mózgu – pamięci, koncentracji, umiejętności logicznego myślenia;
- zmniejszaniu subiektywnego uczucia zmęczenia i osłabienia;
- wzmacnianiu przewodnictwa nerwowego;
- wzmacnianiu mięśni i likwidacji bolesnych skurczów mięśniowych, np. skurczów łydek;
- zwiększaniu przyswajania żelaza i utrzymaniu prawidłowego bilansu energetycznego;
- utrzymaniu prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi.
Elektrolity można kupić w każdej aptece i coraz częściej w hipermarketach. Przeważnie mają postać proszku do rozpuszczania w wodzie lub są to gotowe napoje. Nieco rzadziej kupuje się elektrolity w tabletkach. Należy zaznaczyć, że elektrolity powinny znajdować się w diecie każdego człowieka w odpowiednich ilościach. W temperaturze nie wyższej niż 28 stopni Celsjusza organizm traci w ciągu doby około 500 ml wody wydzielanej z potem, co przyczynia się także do wydalania cennych elektrolitów. Natomiast utrata wody i elektrolitów przez płuca zależy od tych samych parametrów (temperatura ciała i otoczenia, wilgotność powietrza). Przeciętnie człowiek traci tym sposobem około 300 ml wody z elektrolitami na dobę. Niewielkie ilości elektrolitów i wody wydalane są z ustroju również wraz z kałem.
Domowe elektrolity
Elektrolity do picia można jednak przygotować samodzielnie w domu. Przykładowy przepis obejmuje połączenie ze sobą 1 l wody z 2 łyżkami miodu, ½ łyżeczki soli kłodawskiej lub soli himalajskiej oraz rozgniecionymi listkami mięty. Po rozpuszczeniu soli i dokładnym rozmieszaniu miodu napój nadaje się do wypicia. Na co dzień można natomiast wypijać szklankę wody niegazowanej z rozpuszczonymi 3-4 ziarnami wartościowej soli (np. wspomnianej kłodawskiej).
Polecane produkty:
|
Spirulina w proszku 100% naturalna
Spirulina w proszku wykorzystywana jest najczęściej do wykonywania odżywczych i oczyszczających maseczek wpływając m.in. na poprawę wyglądu skóry. Dostarcza niezbędne witaminy, minerały i inne składniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.. Zobacz więcej... |
|
Spirulina w tabletkach 100% naturalna
Spirulina zawiera wysokiej jakości naturalne witaminy i minerały. Jej skład to m.in. biotyna, kwas foliowy, beta-karoten, witamina D, witamina E oraz wiele innych witamin. To również źródło niezbędnych minerałów jak magnez, cynk, wapń, żelazo.. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020.
- Ziółko E., Podstawy fizjologii człowieka, Oficyna Wydawnicza PWSZ w Nysie, Nysa 2006.
- Idasiak-Piechocka I., Odwodnienie – patofizjologia i klinika, Forum Nefrologiczne, 1/2012.
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
- Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
