Mocznik (inaczej: karbonamid) to diamid kwasu węglowego – pierwszy związek organiczny otrzymany na drodze sztucznej ze związku nieorganicznego. Uczonym, który tego dokonał był chemik niemiecki Wöhler w 1828 roku, który ogrzewał izocyjanian amonowy. Obecnie mocznik znajduje zastosowanie w wielu różnych branżach. Związek ten jest także produkowany w organizmie człowieka.
Co to jest mocznik?
Mocznik pod względem chemicznym jest diamidem kwasu węglowego (karbamidem). Substancja ta przybiera postać bezbarwnych kryształów o temperaturze topnienia 133 stopni C, dobrze rozpuszczalnych w wodzie i etanolu. W skład mocznika wchodzą dwie grupy aminowe. W jednej z nich znajduje się atom azotu i dwa atomy wodoru. Jego roztwór wodny ma odczyn obojętny. Przy długotrwałym przechowywaniu oraz w roztworach wodnych substancja rozkłada się częściowo z wydzieleniem amoniaku i ditlenku węgla. W organizmach żywych mocznik jest końcowym produktem przemian związków azotowych (czyli takich związków, w których występuje atom azotu).
Mocznik w organizmie człowieka
Mocznik to naturalna substancja chemiczna powstająca w organizmie (głównie w wątrobie) jako metabolit białek i innych związków azotowych, w procesie zwanym cyklem mocznikowym. Jest on wydzielany z potem (przez skórę) i moczem, w ilościach 20-30 mg/dzień. Oznaczanie jego stężenia w surowicy krwi pozwala na ocenę funkcjonowania nerek. Służy również diagnostyce niektórych chorób nowotworowych i krwawień w przewodzie pokarmowym.
Naskórek składa się z warstwy rogowej zbudowanej z korneocytów oraz specjalnego spoiwa nazywanego cementem międzykomórkowym. Cement międzykomórkowy wyróżnia się ponadprzeciętną odpornością na działanie rozmaitych czynników chemicznych i stanowi ważną barierę chroniącą przed migracją wody. Wewnątrz korneocytów znajduje się NMF (naturalny czynnik nawilżający) – mieszanina wielu substancji stanowiąca około 10% suchej masy tych komórek. Jej główną rolą jest utrzymywanie wysokiego nawilżenia naskórka przez wiązanie cząsteczek wody. Ilość mocznika w NMF wynosi około 7% i maleje wraz z wiekiem.
Mocznik w kosmetologii
Działanie mocznika na skórę zależy od jego stężenia i charakteru podłoża kosmetycznego, w którym się znajduje. W mniejszych stężeniach (3-10%) wykazuje pośrednie działanie nawilżające (nie ma właściwości higroskopijnych, ale modyfikuje strukturę chemiczną białek, osłaniając miejsce wiązania wody). Przyczynia się do obniżenia przeznaskórkowej utraty wody. Z kolei w większym stężeniu (10-30%) powoduje rozerwanie wiązań wodorowych keratyny, co prowadzi do jej denaturacji i solubilizacji. Działanie keratolityczne mocznika wykorzystuje się zarówno w kosmetologii, jak i dermatologii. Jest cenionym składnikiem preparatów kosmetycznych redukujących szorstkość skóry i przebarwienia. Jest dodatkiem w kremach do pielęgnacji stóp. Dermatologiczne kremy i maści zawierające karbamid w większych stężeniach są przepisywane pacjentom zmagającym się z łuszczycą czy innymi dermatozami, w przebiegu których obserwuje się nadmierne, nieprawidłowe rogowacenie skóry.
Mocznik – skutki uboczne
Dotychczas nie zidentyfikowano niepożądanego działania mocznika na ludzką skórę. Mocznik, jako naturalny składnik organizmu, nie wykazuje działania alergizującego. Jedynie jego wewnątrzustrojowy nadmiar może być niebezpieczny i wskazuje na nieprawidłowe funkcjonowanie nerek. Jest bowiem produktem ubocznym przemiany materii. W kosmetologii i dermatologii praktycznie nie ma przeciwwskazań do jego stosowania.
Mocznik – zastosowanie
Mocznik znajduje jednak znacznie więcej zastosowań niż tylko w farmacji czy kosmetologii. Służy m.in. do produkcji polimerów – żywic mocznikowo-formaldehydowych, produkcji środków ochrony roślin, a także jest cenionym nawozem azotowym (zawierającym 46% masowych azotu). To środek do usuwania oblodzenia z dróg, torów kolejowych i pasów startowych. W przemyśle spożywczym wykorzystuje się go jako dodatek do wyrobów piekarniczych, napojów alkoholowych i produktów na bazie żelatyny oraz jako odczynnik w laboratoriach.
Mocznik – norma
Wartości prawidłowe u osoby dorosłej to 2,0-6,7 mmol/l (15–40 mg/dl). Podwyższony mocznik w surowicy (tzn. wynik powyżej górnej granicy normy) świadczy przeważnie o pogorszeniu czynności nerek. Najpoważniejszym stanem jest niewydolność nerek.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnego kminku
Olej z czarnego kminku tłoczony na zimno zachowuje wszystkie, cenne substancje m.in. witaminę E oraz niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Jego działanie to dokładne nawilżanie, szybsza regeneracja, poprawa wyglądu skóry ... Zobacz więcej... |
|
Czarnuszka siewna
Czarnuszka ma zastosowanie w różnego rodzaju problemach skórnych. Jest wykorzystywana w zwalczaniu trądziku, blizn, zakażeń wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych, alergii, a także suchej skóry, również głowy (np. łupież). Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Konieczko K., Mocznik – frakcja wdychalna. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego. Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, 4/2017.
- Kapuścińska A., Nowak I., Wykorzystanie mocznika i jego pochodnych w przemyśle kosmetycznym, Chemik, 68/2014.
