Folikulotropina zwana jest również hormonem folikulotropowym lub FSH (w skrócie). To istotny, zwłaszcza w organizmie kobiety związek produkowany przez przedni płat przysadki mózgowej. Działa wspólnie z lutropiną (LH). Warto wiedzieć, że pełni ważne funkcje również w organizmie mężczyzny, jako że nie istnieje podział na hormony wyłącznie żeńskie i męskie.
Folikulotropina – charakterystyka
Bez względu na płeć FSH produkowany jest w przednim płacie przysadki mózgowej. Jest glikoproteiną składającą się z 207 aminokwasów ułożonych w 2 podjednostki. Stężenie hormonu może zmieniać się w zależności od wielu czynników, np. pory dnia, poziomu stresu, wieku, płci, a nawet dnia cyklu miesiączkowego u kobiet. Wydzielanie folikulotropiny kontroluje podwzgórzowy czynnik uwalniający o nazwie FSH-RF (folikuloliberyna), jednak swój udział w tym ma także mechanizm sprzężenia zwrotnego, nadzorowany przez estradiol. FSH ulega wydaleniu wraz z moczem.
Funkcje i normy folikulotropiny u kobiet
W organizmach kobiety folikulotropina odpowiada głównie za:
- pobudzanie dojrzewania pęcherzyków jajnikowych, co jest kluczowe dla zajścia w ciążę;
- wydzielanie estrogenów przez komórki ziarniste pęcherzyków jajnikowych;
- zwiększanie aktywności aromatazy, enzymu odpowiedzialnego za przekształcanie się androgenów w estrogeny;
- zmiany w endometrium w zależności od dnia cyklu.
Normy omawianego hormonu dla kobiet prezentują się następująco:
- poniżej 12 IU/l – faza folikularna;
- 20-90 IU/l – jajeczkowanie, czyli owulacja;
- poniżej 10 IU/l – faza lutealna;
- 40-250 IU/l – menopauza;
- stężenia śladowe – ciąża.
Wartości te mogą różnić się nieco w zależności od laboratorium, w którym bada się próbkę krwi.
Funkcje i normy folikulotropiny u mężczyzn
Jak wspomniano, FSH pełni ważne funkcje także w organizmie mężczyzn. Odpowiada wówczas za:
- powiększanie się cewek nasiennych;
- pobudzanie spermatogenezy, czyli produkcję plemników;
- zwiększanie ilości białka wiążącego androgeny w organizmie;
- wpływ na prawidłową produkcję i budowę testosteronu, czyli głównego męskiego hormonu płciowego.
W przypadku dorosłych mężczyzn normy są na ogół stałe już do końca życia. Wynoszą 4-25 IU/l.
Wysokie FSH
Wysoki poziom gonadotropin (w tym FSH i LH) przy jednoczesnym niskim stężeniu estradiolu w surowicy krwi jest charakterystyczne dla okresu menopauzy. Nie powinno wzbudzać niepokoju. U młodszych kobiet wysokie FSH może jednak wskazywać na niewydolność jajników, wady wrodzone jajników lub choroby przysadki mózgowej. U mężczyzn najczęstszą przyczyną zbyt wysokiego FSH są urazy jąder, niewydolność jąder oraz pierwotny hipogonadyzm, który można stwierdzić np. w przebiegu zespołu Klinefeltera.
Niskie FSH
Obniżone FSH zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn wiąże się z niewydolnością przysadki mózgowej i/lub podwzgórza. Mogą w związku z tym pojawiać się problemy z płodnością oraz zaburzenia miesiączkowania u kobiet. Należy pamiętać, że wymienione objawy są niespecyficzne, mogą towarzyszyć różnym infekcjom, a nawet stresowi, niedożywieniu czy depresji. Dlatego zawsze należy wykonywać szczegółowe badania krwi pod kątem gospodarki hormonalnej.
Folikulotropina w medycynie
Hormon folikulotropowy można pozyskiwać z moczu kobiet przechodzących menopauzę, jak również można pozyskiwać go syntetycznie rozmaitymi metodami inżynierii genetycznej. Znajduje zastosowanie w medycynie. Podaje się go kobietom celem pobudzenia jajeczkowania, co z kolei ma miejsce przy leczeniu niepłodności. W ostatnich latach przeprowadzono ciekawe badania onkologiczne, które wykazały, że niektóre komórki rakowe mają na swej powierzchni receptory folikulotropiny. Dlatego FSH może mieć w przyszłości zastosowanie w diagnostyce niektórych rodzajów nowotworów.
Bibliografia
- Jusiakowska-Piputa M., Zmienność stężenia hormonu anty-Mullerowskiego i hormonu folikulotropowego u kobiet w wieku rozrodczym w zależności od prawidłowej lub zaburzonej funkcji jajników, Poznań 2020.
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
- Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
