Karotenoidy to grupa organicznych związków chemicznych, będących pochodnymi węglowodorów nienasyconych. Powszechnie występują w produktach pochodzenia roślinnego, choć niekiedy znaleźć je można także w produktach pochodzenia zwierzęcego (np. żółtkach jaj). Odpowiadają za charakterystyczną barwę tych produktów, są jednak niezwykle pożądane w diecie człowieka. Ich działanie prozdrowotne zostało niejednokrotnie potwierdzone.
Karotenoidy – charakterystyka
Karotenoidy należą do izoprenoidów i dzielą się na 2 podstawowe grupy:
- karoteny – węglowodory o wzorze sumarycznym C40H56, będące pochodnymi izoprenu i zawierające w cząsteczce 11 sprzężonych wiązań podwójnych;
- ksantofile – stanowią pochodne tlenowe karotenów.
W naturze dotychczas udało się zidentyfikować ponad 500 barwników nazywanych karotenoidami. Do najlepiej poznanych karotenoidów należą:
- β-karoten – powszechnie występuje w roślinach, szczególnie w wielu odmianach pomarańczowych i żółtych owoców oraz zielonych warzywach liściastych;
- likopen – związek z grupy ksantofili, znajdujący się głównie w pomidorach i nadający im intensywną czerwoną barwę;
- luteina i zeaksantyna – ksantofile, które pospolicie występują w różnych organach roślin, między innymi w ziarniakach kukurydzy, wybarwiając je na żółto.
Karotenoidy są substancjami mało polarnymi. Mogą występować w postaci acyklicznej, monocyklicznej lub bicyklicznej. W odróżnieniu od roślin, zwierzęta nie potrafią samodzielnie syntetyzować karotenoidów wskutek procesów biochemicznych, w związku z czym substancje te muszą być dostarczane do organizmu z dietą.
Karotenoidy – źródła
Karotenoidy znaleźć można w żywności roślinnego pochodzenia, głównie o zabarwieniu żółtym, czerwonym i pomarańczowym. Jej bogatymi źródłami są więc:
- marchewki;
- pomidory;
- dynie;
- melony;
- brzoskwinie, morele, nektarynki;
- czereśnie i wiśnie;
- truskawki i poziomki;
- szafran;
- owoce aceroli i dzikiej róży;
- rokitnik zwyczajny;
- kwiaty dziewanny;
- papryka.
Karotenoidy występują również w zielonych liściach, lecz ich zabarwienie jest wówczas maskowane przez intensywnie zielone chlorofile. Ich obecność ujawnia się dopiero jesienią, gdy w roślinach rozkładowi ulegają chlorofile, a liście przebarwiają się wtedy na żółto i czerwono. Ciekawostką jest, że sporadycznie karotenoidy znaleźć można w produktach pochodzenia zwierzęcego, w szczególności w żółtkach jaj oraz w miodzie naturalnym.
Karotenoidy – właściwości zdrowotne
Karotenoidy są wykorzystywane jako silne antyoksydanty, które stanowią część systemu obrony przed wolnymi rodnikami. Wolne rodniki z kolei zwiększają ryzyko rozwoju chorób takich jak:
Działanie karotenoidów polega jednak przede wszystkim na zapobieganiu utleniania frakcji lipoprotein o niewielkiej gęstości (LDL), cholesterolu i obniżeniu ogólnego stężenia cholesterolu, a w konsekwencji na ograniczaniu ryzyka wystąpienia chorób serowo-naczyniowych.
Likopen i luteina zwiększają syntezę białek tworzących połączenia typu neksus, chroniąc tym samym przed tworzeniem się przerw w komunikacji i nie pozwalając na niekontrolowany wzrost nieprawidłowych komórek, także nowotworowych. Regulują czynność układu immunologicznego, zwiększając liczbę komórek obronnych, zwłaszcza limfocytów T. Można więc powiedzieć, że silnie poprawiają odporność człowieka.
Dodatkowo karotenoidy chronią przed skutkami nadmiaru wolnych rodników gromadzących się w plamce żółtej. Spowalniają więc pogarszanie się wzroku i znacznie zmniejszają ryzyko zwyrodnienia plamki żółtej.
Karotenoidy w kosmetologii
Karotenoidy stanowią grupę związków niezwykle cennych m.in. pod względem właściwości pielęgnacyjnych. Są zatem częstym składnikiem rozmaitych produktów kosmetycznych. Wykazano, że mają zdolność pochłaniania nadmiaru promieniowania UV oraz wiążą wolne rodniki. Nadają skórze ładny koloryt i opóźniają procesy starzenia się skóry. β-karoten jest prowitaminą dla witaminy A, która warunkuje szybką regenerację naskórka i jego wzrost. W przewodzie pokarmowym z karotenu powstaje retinal, który następnie jest przekształcany do retinolu (witaminy A). Witamina A z kolei ma szerokie zastosowanie w leczeniu wielu problemów skórnych.
Polecane produkty:
|
Kolagen naturalny - skóra i stawy
Kolagen od bioalgi to naturalny, najwyższej jakości hydrolizat kolagenu. Jest to najważniejsze białko, które wpływa na jakość skóry. Jego odpowiednia ilość zapobiega powstawaniu zmarszczek, cellulitu, rozstępów, ... Zobacz więcej... |
|
Kwas hialuronowy tabletki
Kwas hialuronowy znajduje się w skórze, dzięki czemu czyni ją gładką, elastyczną i bez zmarszczek. Z wiekiem jego ilość jednak maleje i należy dostarczać go do organizmu, aby uzupełnić powstające braki … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Igielska-Kalwat J., Wawrzyńczak A., Nowak I., Karotenoidy i ich zastosowanie w przemyśle kosmetycznym na przykładzie β-karotenu, Chemik, 2/2012.
- Igielska-Kalwat J., Gościańska J., Nowak I., Karotenoidy jako naturalne antyoksydanty, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 69/2015.
- Gryszczyńska A., Gryszczyńska B., Opala B., Karotenoidy. Naturalne źródła, biosynteza, wpływ na organizm ludzki, Postępy Fitoterapii, 2/2011.
