Hepatomegalia to inaczej powiększenie wątroby. Sama w sobie nie jest odrębną jednostką chorobową, lecz przejawem innych chorób i schorzeń. Zawsze stanowi niepokojący objaw, który należy skonsultować z hepatologiem. Hepatomegalii bardzo często towarzyszy ból w jamie brzusznej oraz odczuwalny dyskomfort, zwłaszcza podczas uciskania okolicy wątroby.
Hepatomegalia – przyczyny
Wątroba fizjologicznie lokalizuje się w prawym podżebrzu. Odgrywa niezwykle istotną rolę w funkcjonowaniu całego organizmu, między innymi produkuje żółć, oczyszcza krew, syntezuje ważne hormony i enzymy, a także bierze udział w trawieniu pokarmów. Stanowi magazyn krwi i wspiera układ odpornościowy. Właśnie dlatego jej uszkodzenie lub niedomoga bywają mylone z innymi chorobami, objawy są bowiem niespecyficzne i mogą dotyczyć każdej funkcji tego narządu. Najczęściej hepatomegalia wynika z następujących problemów zdrowotnych:
- wirusowe zapalenie wątroby;
- choroby autoimmunologiczne;
- niewydolność mięśnia sercowego;
- zakrzepica;
- marskość wątroby;
- niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby;
- nowotwory wątroby i dróg żółciowych bądź przerzuty nowotworowe w obrębie tych struktur;
- choroba Wilsona;
- amyloidoza.
Hepatomegalia może również stanowić konsekwencję przyjmowania niektórych leków, np. glikokortykosteroidów. Szczególnie narażone są osoby przewlekle wykorzystujące farmakoterapię.
Hepatomegalia – objawy
Najpopularniejszym i najbardziej charakterystycznym objawem hepatomegalii jest powiększenie wątroby, co widać na USG (lub innych badaniach obrazowych) oraz podczas oględzin brzucha pacjenta. Często wyczuwa się uwypuklenie lub zgrubienie podczas badania palpacyjnego okolicy wątroby. Jako że wątroba jest powiększona, nie spełnia ona całkowicie swoich funkcji. Podczas trawienia posiłków wysokokalorycznych i tłustych musi produkować znacznie większą ilość żółci i enzymów trawiennych, w efekcie czego pacjenci skarżą się na przemijający ból i ucisk w okolicy wątroby. Towarzyszyć mogą temu dodatkowe objawy, takie jak:
- nudności;
- odbijanie;
- wzdęcia;
- problemy z defekacją – biegunka lub zaparcia;
- nabrzmienie brzucha;
- odczuwalny dyskomfort, pogorszenie samopoczucia;
- żółtaczka;
- świąd skóry bez towarzyszącej temu wysypki;
- obrzęki, zwłaszcza wokół kostek u stóp;
- przewlekłe zmęczenie;
- problemy z krzepnięciem krwi, co manifestuje się najczęściej jako tendencja do siniaków i krwiaków;
- utrata apetytu.
I wiele innych. Dolegliwości najczęściej nasilają się po spożyciu bardzo tłustych posiłków lub w trakcie nagłej zmiany pozycji ciała.
Diagnostyka hepatomegalii
Zmagając się z hepatomegalią zawsze obowiązkowo należy znaleźć przyczynę problemu. Tylko wtedy możliwe jest wyleczenie pacjenta lub ustabilizowanie jego stanu zdrowia. Na początku zbiera się szczegółowy wywiad zdrowotny, po czym wykonuje badania obrazowe, takie jak USG jamy brzusznej czy tomografia komputerowa z kontrastem. Równie niezbędne są morfologia krwi i badanie moczu, zwłaszcza panel wątrobowy. Na liście parametrów koniecznych do sprawdzenia znajdują się między innymi:
- wskaźnik INR;
- bilirubina;
- parametry wątrobowe, w tym AIAT i AspAT;
- lipidogram;
- amoniak;
- glukoza.
Po zaobserwowaniu w badaniach obrazowych guzów lekarz może podjąć decyzję o pobraniu wycinka tkanek do badań histopatologicznych.
Hepatomegalia – leczenie
Powiększenie wątroby jest jedynie objawem, dlatego dopiero ustalenie przyczyny umożliwia wdrożenie optymalnego leczenia. Przykładowo, przy nowotworach wątroby konieczna będzie chemioterapia, radioterapia oraz usunięcie guzów, natomiast przy wirusowym zapaleniu wątroby wdraża się odpowiednią farmakoterapię. W przebiegu choroby Wilsona dąży się do farmakologicznego usuwania nadmiaru miedzi z ustroju. Często wystarczająca (jak również uzupełniająca inne metody lecznicze) jest modyfikacja diety, unikanie alkoholu, dieta lekkostrawna. Aby zachować zdrową wątrobę należy ograniczyć spożycie tłuszczów do 50 g dziennie oraz jeść 5-6 mniejszych posiłków w ciągu doby. Nie wskazane jest objadanie się, zwłaszcza na noc.
Bibliografia
- Lipiński P., Jankowska I., Szymańska E., Rokicki D., Tylki-Szymańska A., Hepato- i splenomegalia w wybranych chorobach metabolicznych – diagnostyka i różnicowanie, Pediatria Polska, 1/2018.
- Hartleb M., Tajemnice hepatologii, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2022.
