Tężyczka

Tężyczka (łac. tetania) jest zespołem objawów chorobowych, wśród których najbardziej charakterystycznym są niekontrolowane, bolesne skurcze mięśni. Jej przyczyną jest głównie niski poziom wapnia w organizmie, a niekiedy również potasu i magnezu. Diagnostyką i leczeniem zajmuje się lekarz podstawowej opieki zdrowotnej. Rokowania są dobre, jeśli wcześnie zostanie wdrożone odpowiednie leczenie.

Tężyczka – przyczyny

Do głównych przyczyn rozwoju tężyczki zaliczamy:

• hipokalcemię – niski poziom wapnia we krwi, czyli spadek ilości wapnia całkowitego poniżej 2,25 mmol/l bądź wapnia zjonizowanego poniżej 0,95 mmol/l. Wraz z obniżeniem wartości wapnia w ustroju wzrasta pobudliwość nerwów obwodowych;
• hipomagnezemię – obniżenie poziomu magnezu we krwi poniżej 0.65 mmol/l;
• hipokaliemię – niski poziom potasu we krwi, czyli jego spadek poniżej 3,5 mmol/l;
• zasadowicę – obniżenie poziomu jonów wapnia oraz magnezu, co powoduje zwiększone wiązanie jonów wapnia z białkami osocza, tym samym zmniejszając ilość wapnia zjonizowanego w surowicy. Stan ten zawsze objawia się tężyczką;
• hiperwentylację – nie tyle jest przyczyną tężyczki, o ile nasila jej objawy i wywołuje, jeśli schorzenie już się rozwinęło na innym podłożu.

Możliwe przyczyny powyższych zaburzeń elektrolitowych to:

• ostre zapalenie trzustki;
• ciąża;
• stosowanie leków moczopędnych;
• niewydolność nerek;
• hipotermia;
• bardzo ciężkie urazy i rozległe operacje;
• przewlekła biegunka.

Tężyczka definiowana jest jako wzmożona pobudliwość nerwowo-mięśniowa prowadząca do mimowolnych skurczów mięśni szkieletowych z przewagą zginaczy kończyn górnych i prostowników kończyn dolnych lub mięśni gładkich. Rozpoznać ją można na podstawie badań krwi, co może zlecić lekarz rodzinny.

Rodzaje i objawy tężyczki

W medycynie wyróżnia się tężyczkę jawną oraz tężyczkę utajoną. Tężyczka jawna objawia się głównie:

• symetrycznym drętwieniem skóry dystalnych części kończyn górnych i dolnych, a także drętwieniem skóry wokół ust, języka, dłoni i stóp;
• subiektywnym odczuciem „braku czucia w dłoniach”;
• skurczem mięśni stóp, dłoni, z charakterystycznym ułożeniem dłoni w tzw. rękę położnika;
• uczuciem niepokoju, lęku, a także uczuciem ściskania w klatce piersiowej;
• pobudzeniem;
• drgawkami kończyn;
• hiperwentylacją;
• zasłabnięciem i stanami przedomdleniowymi, które mogą prowadzić do omdleń;
• skurczem krtani, zaburzeniami rytmu serca, co jest stanem zagrożenia zdrowia.

Tężyczka jawna nazywana jest również tężyczką hipokalcemiczną, ponieważ wynika z niedoboru wapnia zjonizowanego we krwi. Z kolei tężyczka utajona najczęściej wynika z niedoboru magnezu i objawia się następująco:

• osłabienie koncentracji i zaburzenia pamięci;
• rozdrażnienie;
• przewlekłe zmęczenie;
• wzmożona lękliwość;
• bezsenność;
• kołatanie serca;
• dolegliwości bólowe w obrębie klatki piersiowej;
• duszności;
• bóle brzucha;
• drżenie powiek.

O ile tężyczkę jawną bardzo łatwo rozpoznać na podstawie obrazu klinicznego, o tyle jest to trudniejsze przy postaci utajonej. Wówczas zaleca się zwracanie uwagi na 3 charakterystyczne objawy:

• objaw Chvostka – gwałtowny skurcz mięśni mimicznych twarzy, za których unerwienie odpowiada nerw twarzowy. Skurcz następuje w odpowiedzi na uderzenie lekarskim młoteczkiem w pień nerwu;
• objaw Trousseau – przymusowe ustawienie palców dłoni na kształt przypominający rękę położnika. Można posłużyć się mankietem do mierzenia ciśnienia, aby wywołać ten objaw;
• objaw Lusta – skurcz mięśni strzałkowych i odwiedzenie stopy w odpowiedzi na uderzenie młoteczkiem w nerw strzałkowy wspólny.

Wywołanie tych objawów jest wskazaniem do badania krwi pod kątem zawartości elektrolitów.

Tężyczka – diagnostyka

Przede wszystkim należy zróżnicować tężyczkę z padaczką, dławicą piersiową, astmą oskrzelową i innymi problemami, które mogą dawać podobne objawy. Pod uwagę bierze się również różnego rodzaju zaburzenia psychiczne. Rozpoznanie dolegliwości opiera się natomiast na badaniach laboratoryjnych, EMG oraz EKG. Typowe są hipokalcemia, wysokie lub niskie stężenie PTH, a także inne zaburzenia współistniejące z hipokalcemią: hipomagnezemia, hiperfosfatemia, niskie stężenie witaminy D, wysokie stężenie fosfatazy alkalicznej, obniżone wydalanie wapnia i magnezu z moczem. Potwierdzeniem rozpoznania tężyczki jest dodatnia próba ischemiczna.

Tężyczka – leczenie

Podstawą leczenia tężyczki jest odpowiednio dobrana suplementacja, pozwalająca na wyrównanie niedoborów elektrolitowych. Najczęściej pacjent otrzymuje magnez, witaminę B6 oraz witaminę D. Spore znaczenie ma również codzienna dieta, unikanie stresu i nawodnienie organizmu. W leczeniu przyczynowym tężyczki wykorzystuje się roztwory soli wapnia lub magnezu. Przykładowo w stanach przebiegających z napadem hipokalcemicznym leczeniem z wyboru jest podanie 20 ml 10% glukonolaktobionianu wapnia w powolnym wlewie dożylnym.

Koenzym Q10 bioalgi Koenzym Q10 bioalgi to naturalny suplement o wysokiej jakości, zawiera związki które chronią organizm przed wolnymi rodnikami. Dodatkowo koenzym Q10 uczestniczy w każdym procesie fizjologicznym komórek organizmu … Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Zawadzki D., Kołacińska A., Tężyczka jako stan zagrożenia życia w zespole ratownictwa medycznego, Na Ratunek, 5/2017.
2. Myśliwiec J., Tężyczka utajona, Medycyna po Dyplomie, 5/2017.
3. Popławska K., Rychlik K., Omidi K., Będzichowska A., Wawrzyniak A., Kalicki B., Tężyczka jako przyczyna utraty przytomności, Pediatria i Medycyna Rodzinna, 14/2018.
4. Kołłątaj W., Kołłątaj B., Klatka M., Kapczuk I., Tężyczka utajona i pobudliwość nerwowo-mięśniowa, Endokrynologia Pediatryczna, 17/2018.
5. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna