Chia nasiona to inaczej nasiona szałwii hiszpańskiej (Salvia hispanica L.). Należą do najbogatszych roślinnych źródeł kwasu alfa-linolenowego (ALA), którego udział we frakcji kwasów tłuszczowych wynosi około 60%, co stanowi niemal 18% składu tych nasion. Są popularnym suplementem diety, składnikiem potraw oraz środkiem kosmetycznym.
Chia nasiona co to jest?
Nasiona chia pochodzą z rośliny o nazwie szałwia hiszpańska. Szałwia hiszpańska, opisana przez Karola Linneusza jako gatunek Salvia hispanica, to roślina z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), powszechnie znana pod nazwą chia. Stanowi jednoroczną roślinę pochodząca z terenów Mezoameryki – głównie z obszaru obejmującego dzisiejszy Meksyk i Gwatemalę, gdzie jest uprawiana od kilku tysięcy lat.
Różnorodność samych nasion chia jest dość bogata. Nasiona mogą bowiem przybrać kształt owalny i osiągnąć długość od 1 do 2 mm. Ich zabarwienie z kolei może być zarówno jednolite, jak i mieszane, nakrapiany. Mogą mieć różną barwę, od białej poprzez szarą, aż do czarnej.
Chia nasiona – skład
W nasionach szałwii hiszpańskiej znaleźć można blisko 30-34% lipidów, 16-26% białka i 37-42% węglowodanów, wśród których przeważa błonnik pokarmowy. Zawartość poszczególnych składników w nasionach różni się w zależności od regionu uprawy. Lipidy stanowią około 30% składu nasion chia, cenionych głównie z powodu dużej zawartości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA) szeregu Omega 3. To właśnie Omega 3 są tymi najcenniejszymi tłuszczami w diecie każdego człowieka. We frakcji lipidowej nasion chia znaleźć można ponadto fitosterole, które stanowią – w zależności od metody ekstrakcji – nawet do 1% lipidów.
Innym składnikiem lipidowym nasion chia są tokoferole, związki pochodzenia roślinnego o właściwościach antyoksydacyjnych, występujące w postaci kilku izomerów. Pozostałe składniki nasion chia to: minerały (głównie wapń, magnez, fosfor, żelazo), pełnowartościowe białko, które ma niewiele źródeł roślinnych (z reguły znajduje się w produktach pochodzenia zwierzęcego), antyoksydanty, w tym polifenole. Wśród białek znajdujących się w nasionach chia można wyróżnić cztery frakcje: albuminy, globuliny, prolaminy i gluteliny. Spośród witamin na szczególną uwagę zasługują witaminy z grupy B, zwłaszcza tiamina, niacyna i ryboflawina.
Chia nasiona – właściwości
Nasiona chia mają niezwykle różnorodny i kompleksowy wpływ na organizm człowieka. Wykazują bowiem potwierdzone właściwości hipolipemizujące, hipoglikemizujące, hipotensyjne, przeciwzapalne, obniżające masę ciała, poprawiające funkcjonowanie przewodu pokarmowego, hepatoprotekcyjne oraz zapobiegające kamicy nerkowej. Mogą redukować nadmiar tłuszczu wewnątrzwątrobowego, wywierają ochronny wpływ na komórki mikrogleju oraz obniżają ciśnienie skurczowe mięśnia sercowego.
Ze względu na wysoką zawartość błonnika pokarmowego regulują trawienie, zapobiegają zaparciom. Dają uczucie sytości, wspierając kontrolę masy ciała. Jako że mają sporą zawartość pełnowartościowego białka, mogą być idealnym uzupełnieniem diety wegan i wegetarian. Są też bogate w przeciwutleniacze, które neutralizują wolne rodniki. Te zaś są potwierdzonym czynnikiem ryzyka chorób cywilizacyjnych. Systematyczne spożywanie nasion chia może chronić przed chorobami serca, nowotworami i przedwczesnym starzeniem się skóry.
Chia nasiona są wykorzystywane celem wspierania pracy jelit jako naturalny i bezpieczny prebiotyk, można je spożywać na diecie bezglutenowej, a także poprawiają pamięć, koncentrację oraz nastrój. Ze względu na wysoką zawartość składników odżywczych odżywiają organizm od wewnątrz, poprawiając liczne jego funkcje.
Chia nasiona w kosmetologii
Nasiona chia mogą być wykorzystywane w kosmetologii, np. do wykonywania domowych peelingów mechanicznych do skóry. Wystarczy zmieszać płaską łyżeczkę nasion z dużą łyżką miodu naturalnego, a następnie wykonać taką mieszanką masaż skóry przez około 3-5 minut. Zmielone nasiona chia mogą być składnikiem maseczek do włosów i skóry. Pomagają w walce z przesuszeniem, poprawiają elastyczność i blask skóry. Z nasion chia tłoczy się też cenny i wartościowy olej, który nadaje się świetnie do pielęgnacji włosów wysokoporowatych.
Bibliografia
- Nowak K., Majsterek S., Ciesielska N., Sokołowski R., Klimkiewicz K., Zukow W., Rola nasion szałwii hiszpańskiej (chia) w żywieniu pacjentów geriatrycznych, Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(3):35-40.
- Simonsohn B., Nasiona chia, Wydawnictwo Vital, Białystok 2015.
- Motyka S., Ekiert H., Szopa A., Skład chemiczny, aktywność biologiczna i zastosowanie nasion chia (Salviae hispanicae semen), Farm Pol, 2021, 77(11): 651–661.
