Benzodiazepiny to grupa leków wykazujących działanie uspokajające, przeciwlękowe i nasenne. Wprowadzono je do lecznictwa już w latach 60. XX wieku, a współcześnie są szeroko wykorzystywane w różnych dziedzinach medycyny. Stosowanie benzodiazepin musi być starannie zaplanowane i trwać najlepiej do 4−6 tygodni. W innym razie może dojść do uzależnienia od tych leków.
Benzodiazepiny – zastosowanie
Benzodiazepiny wykorzystuje się najczęściej w leczeniu problemów takich jak:
- zaburzenia lękowe;
- depresja;
- napady paniki;
- silna nerwica;
- porażenie mózgowe;
- paraplegie po urazie rdzenia kręgowego;
- tężec;
- stwardnienie rozsiane;
- stany przedrzucawkowe;
- fobie społeczne;
- zachowania agresywne i inne w przebiegu schizofrenii;
- zaburzenia afektywne;
- katatonia;
- zespół stresu pourazowego;
- ciężka bezsenność;
- alkoholowy zespół abstynencyjny.
I wielu innych, których podłoże znajduje się w psychice pacjenta. Dodatkowo benzodiazepiny można stosować przed zabiegami diagnostycznymi lub terapeutycznymi, które wzbudzają w pacjencie niepokój, lęk i silny stres. Przykładem są choćby kolonoskopia czy tomografia komputerowa.
Benzodiazepiny – działanie
Konkretne działanie benzodiazepin zależy od lokalizacji w ośrodkowym układzie nerwowym, na którą oddziałują składniki aktywne leku. Przykładowo, jeśli działają one na płat skroniowy, obserwuje się efekt przeciwlękowy i przeciwpadaczkowy. Jeśli działają na móżdżek lub rdzeń kręgowy to pojawia się efekt miorelaksacyjny. Z kolei oddziałując na twór siatkowaty benzodiazepiny będą działać nasennie.
W fazie pierwszej benzodiazepiny ulegają utlenieniu, wskutek czego tworzą się aktywne metabolity mogące ulegać kumulacji. Biorąc pod uwagę okres półtrwania wyróżniamy leki:
- długodziałające – np. flurazepam, kwazepam i diazepam. Znajdują zastosowanie w leczeniu spastyczności, napadów padaczkowych i stanów lękowych. Wykazują silną interakcję z alkoholem, co może doprowadzić nawet do zgonu;
- krótkodziałające – np. oksazepam, triazolam i midazolam. Ich charakterystyczną cechą jest zdolność wywoływania niepamięci następczej. Mogą być wykorzystywane w leczeniu bezsenności lub jako preanestetyki przy planowanych zabiegach chirurgicznych;
- pośrednie – stosowane głównie jako leki nasenne u osób mających problem z zasypianiem.
W ośrodkowym układzie nerwowym leki te nasilają oddziaływanie na najważniejszy naturalny neuroprzekaźnik – GABA. Benzodiazepiny są skuteczne, jednak łatwo je przedawkować. Dlatego zawsze należy stosować je zgodnie z zaleceniami lekarza. Leki tej grupy są dostępne na receptę.
Benzodiazepiny – skutki uboczne
Długotrwałe przyjmowanie benzodiazepin może wywoływać liczne skutki uboczne, w tym:
- zaburzenia pamięci;
- obniżenie sprawności intelektualnej;
- bezsenność;
- bóle głowy;
- obniżenie libido;
- spadek ciśnienia tętniczego;
- uczucie senności i zmęczenia;
- nudności;
- suchość w ustach;
- zaburzenia gastryczne;
- zaburzenia widzenia;
- niepokój;
- ogólną drażliwość.
Szczególnie niebezpieczny jest zespół abstynencyjny spowodowany benzodiazepinami o krótkim czasie działania. Leczenie uzależnienia powinno polegać na stopniowym zmniejszaniu dawki pod okiem lekarza. Należy również pamiętać, że przedawkowanie benzodiazepin może powodować zatrucie, a ich stosowanie w ciąży wpływa negatywnie na rozwój płodu.
Jeśli leki tej grupy stosuje się zgodnie ze wskazaniami i krótkoterminowo, są całkowicie bezpieczne. Podawane w typowych dawkach doustnych nie wykazują istotnych efektów toksycznych w stosunku do układu nerwowego, układu krążenia czy układu oddechowego.
Benzodiazepiny – przeciwwskazania
Omawianych leków nie powinniśmy przyjmować przede wszystkim w ciąży i podczas karmienia piersią. Mogą spowodować poronienie, przedwczesny poród lub zespół abstynencyjny u noworodka. Przeciwwskazaniem do ich przyjmowania jest również spożywanie alkoholu, ponieważ takie połączenie może doprowadzić do nawet śmierci. Wśród chorób będących przeciwwskazaniami znajdują się przede wszystkim:
- POChP;
- bezdech senny;
- miastenia.
Bibliografia
- Tylek P., Benzodiazepiny – działanie i zastosowanie w ratownictwie medycznym, Kraków 2016.
- Bieńkowski P., Benzodiazepiny – przegląd podstawowych wskazań do stosowania w psychiatrii, Psychiatria, 1/2016.
- Grotthus B., Radzik J., Leszek J., Uzależnienie od benzodiazepin, Psychiatria, 1/2004.
