Przeciwutleniacze

Przeciwutleniacze (inna nazwa: antyoksydanty) to substancje pełniące funkcję ochronną. Wykazują zdolność eliminowania wolnych rodników tlenowych, które niekorzystnie oddziałują na zdrowie, samopoczucie i wygląd.

Czym są wolne rodniki tlenowe?

Wolne rodniki tlenowe, czyli reaktywne formy tlenu, to niestabilne cząsteczki posiadające jeden lub więcej niesparowanych elektronów. Nadaje to takiej cząsteczce dużą reaktywność, przez co wchodzi ona w reakcje z innymi cząsteczkami w organizmie człowieka.

Wolne rodniki tlenowe powstają w ustroju w wyniku wielu zjawisk. Wyróżnia się między innymi:

• zakażenia bakteryjne i wirusowe, przewlekłe choroby;
• proces oddychania;
• reakcje enzymatyczne zachodzące w organizmie człowieka;
• ekspozycję na promieniowanie słoneczne lub zanieczyszczenia środowiska;
• nadmierny, przewlekły stres;
• nieodpowiednią dietę, zwłaszcza ubogą w antyoksydanty i witaminy, a bogatą w cukry proste i tłuszcze. Także spożywanie przetworzonych produktów posiadających konserwanty i szkodliwe barwniki;
• małą ilość snu;
• brak aktywności fizycznej.

Pewne ilości reaktywnych form tlenu są wręcz wskazane, ponieważ cząsteczki te warunkują przebieg wielu reakcji zachodzących w ustroju ludzkim. Jednak przeważnie zdarza się, że poziom tych form tlenu jest zbyt wysoki. Ich nadmiar może doprowadzić do licznych uszkodzeń głównie błon biologicznych i materiału genetycznego komórki. Nadmiar reaktywnych form tlenu w organizmie przyczynia się do rozwoju licznych chorób, głównie tych zaliczanych do cywilizacyjnych (nowotwory, depresja, cukrzyca, miażdżyca, otyłość, zespół metaboliczny, inne choroby sercowo-naczyniowe), a także powoduje starzenie się organizmu.

Przeciwutleniacze

Przeciwutleniacze posiadają zdolność normalizowania stresu oksydacyjnego, czyli regulują stosunek powstających a usuwanych reaktywnych form tlenu. Można zatem powiedzieć, że neutralizują wolne rodniki tlenowe wpływając tym samym na zdrowie całego organizmu.

Antyoksydantem zwie się każdą substancję wykazującą zdolność eliminowania wolnych rodników z organizmu. Przeciwutleniacze są szczególnie popularne w świecie roślin.

Coraz częściej dodaje się substancje przeciwutleniające do kosmetyków, ponieważ chronią one skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV oraz przed czynnikami zewnętrznymi, które mogłyby uszkadzać naskórek (mróz, wysokie temperatury, wiatr, zanieczyszczenia itd.).Ze względu na spowalnianie procesów starzenia się skóry dodawane są do kosmetyków przeznaczonych dla osób dojrzałych. Są również popularne wśród dermokosmetyków.

Rodzaje przeciwutleniaczy

Najbardziej popularną grupą antyoksydantów są polifenole, czyli wtórne metabolity roślin. Najważniejszymi polifenolami są flawonoidy, które obejmują kilka tysięcy związków, oraz antocyjany będące flawonoidami o charakterze barwników.

Właściwości przeciwutleniające wykazują również karotenoidy, które chronią lipidy i zatrzymują reakcje wolnorodnikowe. Wśród witamin działanie antyoksydacyjne wykazują przede wszystkim: kwas askorbinowy (witamina C), retinol (witamina A) i tokoferol (witamina E).

Należy również wspomnieć o koenzymie Q10. To przeciwutleniacz zaliczany do grupy najsilniejszych. Sprawia to, że jest on popularnym i często stosowanym suplementem diety. Można go bowiem kupić w postaci kapsułek.

Do pozostałych przeciwutleniaczy zalicza się między innymi:

• melatoninę;
• kwas ferulowy;
• butylohydroksytoluen (przeciwutleniacz syntetyczny);
• kwas mlekowy;
• kwas cytrynowy.

Przeciwutleniacze występują powszechnie w produktach pochodzenia roślinnego. Głównie takich jak:

• spirulina;
• kawa;
• miody naturalne;
• przyprawy kuchenne;
• zioła;
• warzywa;
• owoce.

Właściwości przeciwutleniaczy

Przeciwutleniacze wykazują wszechstronne działanie, przede wszystkim ochronne. Opisuje się, że:

• przeciwdziałają powstawaniu nowych oksydantów, czyli reaktywnych form tlenu oraz eliminują te powstałe;
• hamują rozpoczęcie procesu utleniania metali ciężkich i hamują reakcje łańcuchowe, w przebiegu których mogłoby dojść do powstania reaktywnych form tlenu;
• naprawiają szkody spowodowane działaniem wolnych rodników tlenowych.

Przeciwutleniacze usuwają wolne rodniki tlenowe na drodze enzymatycznej i nieenzymatycznej. Aktywność biologiczna przeciwutleniaczy uwarunkowana jest ich przyswajalnością. Biodostpność tych związków wynika z tego, jaka część wprowadzanych substancji jest trawiona, wchłonięta i włączona do procesów metabolicznych.

Koenzym Q10 bioalgi Koenzym Q10 bioalgi to naturalny suplement o wysokiej jakości, zawiera związki które chronią organizm przed wolnymi rodnikami. Dodatkowo koenzym Q10 uczestniczy w każdym procesie fizjologicznym komórek organizmu … Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Nowak A., Zielonka J., Turek M., Klimowicz A., Wpływ przeciwutleniaczy zawartych w owocach na proces fotostarzenia się skóry, Postępy Fitoterapii, 2/2014.
2. Skotnicka M., Golan M., Szmukała N., Rola naturalnych przeciwutleniaczy pochodzenia roślinnego w profilaktyce nowotworowej, Annales Academiae Medicae Gedanensis, 47/2017.
3. Piszcz P., Wantusiak P., Głód B., Kubiak M., Antyoksydanty w produktach spożywczych, ich rola i właściwości, Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego, 2/2010.
4. Szajdek A., Borowska J., Właściwości przeciwutleniające żywności pochodzenia roślinnego, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 4/2004.