Wcześniactwo

Wcześniactwo staje się coraz powszechniejszym zjawiskiem. Komitet Ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization) definiuje wcześniaki jako noworodki urodzone między 22. a 37. tygodniem od poczęcia. Z kolei określenie „skrajne wcześniactwo” odnosi się do noworodka urodzonego przed ukończeniem 28. tygodnia od poczęcia. Wcześniaki mogą zmagać się z licznymi problemami zdrowotnymi, dlatego wymagają szczególnej opieki.

Wcześniactwo – co to jest?

O wcześniactwie mówi się w przypadku, gdy dziecko rodzi się pomiędzy 22. a 37. tygodniem ciąży. Dodatkowo wymienia się 3 stopnie wcześniactwa:

• wcześniactwo: poniżej 37. tygodnia ciąży;
• późne wcześniactwo: między 34.-36. tygodniem ciąży;
• skrajne wcześniactwo: poniżej 28 tygodnia ciąży.

W przypadku noworodków urodzonych przed 28. tygodniem, wskaźniki chorobowości i umieralności są wysokie, a uszkodzenia układu nerwowego i zaburzenia rozwoju psychoruchowego nie są rzadkością.

Przyczyny wcześniactwa

Głównymi czynnikami przyczyniającymi się do porodów przedwczesnych są:

• przeciążenie pracą, stres;
• nadmierny wysiłek fizyczny;
• brak stabilnej sytuacji życiowej;
• używki;
• duża nadwaga matki i nieodpowiednie odżywianie.

Wśród przyczyn medycznych znajdują się choroby matki, takie jak nadciśnienie tętnicze krwi, czy też wady anatomiczne narządów rodnych kobiety. Kluczowy wpływ mają ponadto:

• zakażenia wewnątrzmaciczne;
• zaburzenia ukrwienia maciczno-łożyskowego;
• krwawienie doczesnowe;
• nadmierne rozciągnięcie mięśnia macicy.

W aż do 40% przypadków porodów przedwczesnych następuje przedterminowe pęknięcie błon płodowych. Potwierdzonymi czynnikami ryzyka wcześniactwa są natomiast:

• palenie papierosów;
• niedobory witaminy C;
• urazy brzucha;
• przebyte zabiegi w obrębie szyjki macicy.

Także w przypadku ciąży mnogiej poród zwykle odbywa się nieco wcześniej, choć pod opieką lekarzy matka stara się jak najdłużej nosić dzieci w swoim łonie.

Wcześniactwo – konsekwencje

Wcześniaki mają niedojrzały ośrodkowy układ nerwowy, układ oddechowy, układ sercowo-naczyniowy, upośledzone funkcje wątroby i nerek. Stopień niedojrzałości zależy natomiast od tygodnia, w którym dziecko się narodziło:

• skóra wcześniaków nie jest w pełni rozwinięta, przez co nie może ona spełniać swoich funkcji ochronnych i adaptacyjnych. Jest cienka i delikatna, łatwo ulega uszkodzeniom. Uboga warstwa rogowaciejąca nabłonka wielowarstwowego płaskiego sprzyja wychłodzeniu i nadmiernej utracie wody z organizmu;
• pojawia się zwiększone ryzyko wyziębienia lub przegrzania noworodka, nie tylko ze względu na cienką skórę, ale i niedojrzałość ośrodka termoregulacji oraz relatywnie dużą powierzchnię ciała względem masy;
• obserwuje się zaburzenia oddychania z powodu niedojrzałości ośrodka oddechowego, m.in. bezdechy, zespół zaburzeń oddychania (RDS), dysplazja oskrzelowo-płucna.

Inne charakterystyczne problemy wcześniaków to:

• niewielka siła ssania;
• mała aktywność, wyprostne ułożenie;
• słaby i cichy płacz, a niekiedy nawet tzw. bezgłośny płacz, który można zaobserwować jedynie obserwując mimikę dziecka;
• mała pojemność żołądka;
• osłabiona perystaltyka jelit zmuszająca do częstego karmienia wcześniaka małą ilością pokarmu;
• opóźnienie zamykania przewodu tętniczego (Botalla);
• przetrwałe nadciśnienie płucne;
• upośledzona ilość enzymów trawiennych;
• zmniejszona liczba kępek Peyera i ograniczona możliwość odpowiedzi immunologicznej;
• predyspozycja do wystąpienia martwiczego zapalenia jelita.

Takich konsekwencji jest znacznie więcej, dlatego rodzice powinni otoczyć swoje dziecko szczególną opieką, najlepiej po konsultacji z lekarzem, który pokieruje ich działaniami.

Opieka nad wcześniakiem

Wcześniak wymaga starannej opieki. Jeśli jest taka konieczność, lekarze pozostawiają go w szpitalu na obserwację lub terapię. Jeśli jednak dziecko wraz z matką zostaje wypisane do domu, to na rodzicach spoczywa obowiązek pielęgnacji. Przede wszystkim należy dbać o jego delikatną skórę. Do mycia zaleca się używanie preparatów o neutralnym pH. Wskazane jest też stosowanie emolientów nawet kilka razy dziennie. Warto przy tym zadbać o wilgotność powietrza 70%.

Część wcześniaków jest z powodzeniem karmionych piersią, jeśli jednak nie jest to możliwe, należy karmić je specjalnym mlekiem modyfikowanym dla noworodków urodzonych przedwcześnie i wzbogacać je wzmacniaczami mleka. Zaleca się jednoczesną suplementację witaminą K i witaminą D. Kształtowanie się prawidłowej motoryki przewodu pokarmowego może trwać nawet do 15. miesiąca życia dziecka.

Wspierając odporność wcześniaków, zaleca się unikanie zatłoczonych miejsc publicznych i kontaktów z osobami wykazującymi objawy infekcji dróg oddechowych, czy kaszlącymi przez pierwsze miesiące życia dziecka. Wszelkie niepokojące dolegliwości należy od razu zgłaszać pediatrze.

Omega 3 - czysty olej z Pachnotki zwyczajnej Olej omega 3 to 100% naturalny produkt pozyskiwany z rośliny o nazwie Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens). Uzupełnia codzienną dietę m.in. w mikroelementy, witaminę E, ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Roemer-Ślimak R., Ligucka M., Mastalerz-Migas A., Wcześniak w POZ – postępowanie profilaktyczno-lecznicze i zalecenia dotyczące realizacji programu szczepień ochronnych, Lekarz POZ, 2/2016.
2. Nowak A., Raczek N., Bogacki M., Krawczyk B., Opieka nad dzieckiem urodzonym przedwcześnie – analiza przypadku klinicznego, Problemy Pielęgniarstwa, 22/2014.
3. Białas A., Wcześniak – obszerny temat powikłań zdrowotnych, Problemy pielęgnacyjne noworodka i niemowlęcia, 2/2020.
4. Kruszecka-Krówka A., Gniadek A., Jonas A., Problemy rodziców w opiece nad dzieckiem przedwcześnie urodzonym po wypisie ze szpitala, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 8/2018.