Raczkowanie to umiejętność motoryczna niemowlęcia nabywana przeważnie w okolicach 9. miesiąca życia. Odnosi się do przemieszczania się w tył w pozycji czworaczej, co przypomina chód raka (stąd nazwa). Nie należy mylić raczkowania z czworakowaniem, które dotyczy przemieszczania się w pozycji czworaczej do przodu.
Rozwój ruchowy niemowlęcia
Dziecko uczy się stopniowo, integrując swoje doświadczenia zmysłoworuchowe, poznając swoje ciało i jego reakcje. Musi osiągnąć umiejętność przeciwstawiania się sile grawitacji. Uczy się antygrawitacyjnej pracy mięśni, najpierw unosząc głowę, wytwarzając czucie wokół linii środkowej ciała, co jest możliwe dzięki zrównoważonej pracy grup mięśniowych prostowników i zginaczy wzdłuż głównej osi ciała. W dalszej kolejności uczy się kontroli tułowia, wykształca umiejętność przenoszenia ciężaru ciała z jednej strony na drugą z odpowiednim wydłużaniem strony obciążonej, co jest podstawą dla rozwoju ruchów rotacyjnych między poszczególnymi odcinkami ciała. W ten sposób powstaje kontrola centralna, czyli odpowiednie rozłożenie napięcia mięśni wokół środka ciężkości.
Niemowlę w 2.-3. miesiącu życia w leżeniu przodem unosi główkę, choć jest ono asymetryczne. Symetryczne ustawienie głowy w przestrzeni ujawnia się pod koniec 3. miesiąca życia, co umożliwia naukę podpierania się na przedramionach. W 4. miesiącu życia w podporze na przedramionach łokcie znajdują się na jednej linii ze stawami ramiennymi. Z kolei w 5 miesiącu znajdują się przodu przed nimi. Umożliwia to opanowanie podporu na kończynach górnych wyprostowanych w stawach łokciowych oraz na całych rękach, co jest kluczowe dla prawidłowego raczkowania. W tym samym czasie dziecko uczy się obracania, zaś miesiąc później możliwe są już ruchy skrętne jego ciała. W 8. miesiącu życia niemowlę porusza się, pełzając, zaś około miesiąca 9. zaczyna czworakować.
Kiedy dziecko raczkuje?
W praktyce nauka raczkowania u każdego dziecka przebiega nieco inaczej, dlatego nie ma jednego miesiąca będącego wyznacznikiem tej zdolności. Wyróżnia się przedział czasowy, w którym dziecko może uczyć się raczkowania i jest to 6-12 miesiąc życia. Większość dzieci zaczyna raczkować w okolicach 9.-10. miesiąca życia. Jeśli niemowlę ukończyło rok i nadal nie wykazuje nawet wstępnego ustawiania ciała do raczkowania, należy skonsultować się z pediatrą i fizjoterapeutą dziecięcym.
Raczkowanie a czworakowanie
Raczkowanie pojawia się nieco szybciej niż czworakowanie. Kiedy dziecko porusza się do przodu na wszystkich czterech kończynach, z uniesionymi biodrami, jest to czworakowanie. Taki sam ruch wykonywany w tył jest jednak raczkowaniem. Warto wiedzieć, że nie wszystkie dzieci raczkują. Niektóre od razu ruszają do przodu, czyli czworakują.
Nieprawidłowe raczkowanie
Raczkowanie rzadko kiedy jest nieprawidłowe. Tym bardziej że wiele dzieci bardzo krótko trwa w tej umiejętności bądź wręcz całkowicie ją pomija. Rodzice szukający przyczyn i oznak nieprawidłowego raczkowania przeważnie mają na myśli czworakowanie. Nieprawidłowe czworakowanie niemowlaka ma miejsce wówczas, gdy dziecko wysuwa na zmianę najpierw prawe, a potem lewe kończyny (a nie naprzemiennie) lub wyrzuca najpierw dwie ręce, a potem dosuwa do nich dwie nogi. Nieprawidłowe czworakowanie dziecka ma miejsce także wtedy, kiedy raczkuje ono na jednej nodze, ciągnie jedną nogę za sobą lub wystawia ją do przodu.
Przyczyn nieprawidłowego raczkowania może być wiele. Od poważnych zaburzeń neurologicznych, poprzez błędne napięcie mięśniowe, aż do łagodnych zaburzeń komunikacji między obiema półkulami, co można łatwo skorygować za pomocą rehabilitacji.
Jak pomóc dziecku raczkować?
Przede wszystkim należy obserwować sposób poruszania się dziecka jeszcze zanim zacznie czworakowanie czy raczkowanie. Objawy, które powinny wzbudzać niepokój rodziców to: przewracanie się dziecka zawsze na tę samą stronę, krzywe utrzymywanie główki, zaciskanie piąstek, asymetryczne pełzanie. Mogą one świadczyć o nadmiernym albo obniżonym napięciu mięśniowym, jak również o asymetrycznym rozwoju. Zaobserwowanie niepokojących objawów jest wskazaniem do wizyty u pediatry oraz fizjoterapeuty dziecięcego.
Aby pomóc dziecku w raczkowaniu i czworakowaniu, należy zachęcać je do tych aktywności podczas zabawy. Można przygotować tor przeszkód z ulubionych zabawek, na którym niemowlę będzie motywowane do unoszenia kolan i rączek do góry w podporze przodem. Warto także układać dziecko do zabawy na brzuszku, pod który układa się zrolowany niewielki ręcznik. Wiele skutecznych i ciekawych ćwiczeń może zaproponować fizjoterapeuta. Rodzice mają wówczas pewność, że będą one adekwatne do indywidualnych potrzeb i umiejętności dziecka.
Polecane produkty:
|
Omega 3 - czysty olej z Pachnotki zwyczajnej
Olej omega 3 to 100% naturalny produkt pozyskiwany z rośliny o nazwie Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens). Uzupełnia codzienną dietę m.in. w mikroelementy, witaminę E, ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Trusewicz R., Pogorzała A., Rozwój ruchowy dziecka z uwzględnieniem założeń koncepcji NDT Bobath, Innowacyjność i Tradycja w Fizjoterapii.
- Kawalec W., Grenda R., Kulus M., Pediatria, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
