Alergeny

Alergeny to substancje lub związki chemiczne nieszkodliwe dla większości populacji, jednak u niektórych osób wywołują nadmierną odpowiedź układu immunologicznego (tzw. reakcję alergiczną). Wyróżnia się wiele rodzajów alergenów, najpowszechniejszymi są jednak: alergeny pokarmowe, alergeny wziewne i alergeny kontaktowe. Diagnostyką i leczeniem alergii zajmuje się lekarz alergolog.

Alergeny

Alergeny nie posiadają wspólnej budowy chemicznej czy strukturalnej. Mogą to być substancje zarówno pochodzenia roślinnego, jak i pochodzenia zwierzęcego, a także różne proste związki chemiczne o charakterze haptenów (np. leki). Zdecydowana większość alergenów to białka lub glikoproteiny o masie cząsteczkowej 10-40 kDa (choć należy wiedzieć, że współcześnie znane są alergeny o masie mniejszej, tj. 3 kDa i większej: do 100 kDa). Wielkość cząsteczek alergenów determinuje ich immunogenność i zdolność do przenikania przez tkanki ludzkiego ciała.

Przykłady alergenów

Bardzo wiele substancji obecnych w środowisku może powodować uczulenie. Alergeny dzieli się ze względu na drogę wniknięcia do organizmu, czyli na wziewne (inaczej powietrznopochodne), pokarmowe i kontaktowe. Alergeny wziewne znajdują się powszechnie w powietrzu i wraz z nim dostają się do dróg oddechowych lub bezpośrednio działają na odsłoniętą skórę. Najczęściej alergizujące są:

• pyłki roślin – drzew, traw, chwastów;
• roztocza kurzu domowego;
• naskórki ssaków;
• grzyby pleśniowe.

Ekspozycja na alergeny pokarmowe w sposób oczywisty zachodzi drogą układu pokarmowego. Należy więc spożyć je wraz z pokarmami, aby wywołały reakcję alergiczną u osób predysponowanych. Istnieje kilkaset popularnych alergenów pokarmowych – uważa się, że w rzeczywistości każdy pokarm jest potencjalnie alergizujący u osoby predysponowanej. Przeważnie alergenami pokarmowymi są jednak:

• jaja kurze;
• mleko krowie;
• pszenica;
• ryby i skorupiaki;
• seler;
• orzechy;
• truskawki;
• soja;
• owoce cytrusowe.

Odmienną grupę stanowią alergeny kontaktowe, stanowiące przeważnie proste związki chemiczne o niskiej masie cząsteczkowej. Aby stały się pełnowartościowymi alergenami, muszą utworzyć wiązania chemiczne z białkami w organizmie człowieka. Do wystąpienia reakcji alergicznej dochodzi więc wskutek bezpośredniego kontaktu skóry z tymi związkami. Są nimi najczęściej:

• metale, np. nikiel;
• formaldehyd;
• lateks;
• substancje zapachowe obecne w perfumach, dezodorantach, środkach piorących itd.;
• środki odkażające;
• tworzywa sztuczne;
• leki do stosowania miejscowego;
• konserwanty obecne w kosmetykach pielęgnacyjnych i do makijażu.

Na koniec warto wspomnieć, że alergenami mogą być także leki (najczęściej penicylina, cefalosporyny, sulfonamidy, neomycyna, salicylany, benzokaina) oraz jad owadów (zwłaszcza węży, pszczół, os i szerszeni).

Alergeny – charakterystyka

Zgodnie z jedną z definicji, alergeny to substancje powszechnie występujące w naturalnym środowisku, które nie są toksyczne, nie mają właściwości drażniących, ale jednak u pewnej grupy osób uczulonych (z uwarunkowaniami genetycznymi) przyczyniają się do nadprodukcji przeciwciał IgE. Stanowi to bezpośrednią przyczynę reakcji alergicznej. Szacuje się, że z alergią zmaga się około 2% dorosłych i 8% dzieci. Kontakt z alergenami przez osobę uczuloną może wywołać:

• reakcję skóry;
• reakcję układu pokarmowego;
• reakcję układu oddechowego;
• reakcję układu krążeniowego;
• pokrzywkę;
• obrzęk naczynioruchowy;
• atopowe zapalenie skóry;
• egzemę;
• astmę;
• nieżyt nosa;
• wymioty;
• biegunkę;
• skurcze żołądka;
• obniżone ciśnienie tętnicze krwi;
• wstrząs anafilaktyczny (zagrażający życiu).

Alergeny – jak sprawdzić?

Aby zbadać, które związki są przyczyną reakcji alergicznej u pacjenta, wystarczy wykonać prosty panel alergiczny skórny. To badanie polegające na naniesieniu na skórę kilkunastu lub kilkudziesięciu alergenów, a następnie na nakłuciu naskórka w tym miejscu, aby ułatwić im penetrację w głąb ciała. Przez kolejną dobę lub dwie ocenia się reakcję skóry na alergeny. Wystąpienie zaczerwienienia, opuchlizny lub bąbla w miejscu konkretnego alergenu wskazuje na to, że organizm nadmiernie na niego reaguje. Alternatywą jest wykonanie badań krwi, które są dozwolone już u dzieci od 6. miesiąca życia.

	Olej z czarnego kminku Olej z czarnego kminku tłoczony na zimno zachowuje wszystkie, cenne substancje m.in. witaminę E oraz niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Jego działanie to dokładne nawilżanie, szybsza regeneracja, poprawa wyglądu skóry ... Zobacz więcej...
	Czarnuszka siewna Czarnuszka ma zastosowanie w różnego rodzaju problemach skórnych. Jest wykorzystywana w zwalczaniu trądziku, blizn, zakażeń wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych, alergii, a także suchej skóry, również głowy (np. łupież). Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Wawrzeńczyk A., Napiórkowska-Baran K., Wawrzeńczyk A., Alska E., Bartuzi Z., Panalergeny – źródło alergii pokarmowej, Alergia Astma Immunologia, 24/2019.
2. Obtułowicz K., Alergologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.