Kwas arachidonowy (AA) to organiczny związek chemiczny zaliczany do grona kwasów tłuszczowych omega 6. W grupie tej znajdują się również: kwas gamma-linolenowy (GLA) oraz kwas linolowy (LA). Kwas AA pełni ważne funkcje w organizmie człowieka – m.in. jest prekursorem prostaglandyn i prostacyklin oraz buduje błony fosfolipidowe niemal wszystkich komórek w ustroju.
Kwas arachidonowy – charakterystyka
Omawiany związek zbudowany jest z 20 atomów węgla oraz 4 wiązań podwójnych. Występuje powszechnie w żywności, może jednak być syntezowany również w organizmie człowieka, do czego potrzebny jest kwas linolowy (LA). Posiada łańcuch nierozgałęziony. Niektóre enzymy komórkowe (np. fosfolipaza A2) mają zdolność odszczepiania cząsteczek kwasu AA od fosfolipidu błonowego. Wówczas kwas AA może ulegać przekształcaniu do związków aktywnych biologicznie, za co odpowiadają konkretne enzymy (np. cyklooksygenazy).
Kwas arachidonowy – funkcje
Omawiany kwas jest prekursorem prostaglandyn (regulują liczne procesy fizjologiczne, np. zmniejszają stan zapalny w organizmie) oraz prostacyklin (obniżają ciśnienie tętnicze krwi, rozkurczają naczynia krwionośne, działają przeciwzakrzepowo). Ponadto:
- wchodzi w skład fosfolipidów błon komórkowych niemal wszystkich komórek w ciele człowieka – przykładowo w fosfolipidach płytek krwi (trombocytów) człowieka znajduje się aż 25% tego związku;
- wzmaga procesy anaboliczne, m.in. zwiększa siłę mięśniową i stymuluje przyrost masy mięśniowej;
- wspomaga produkcję testosteronu u mężczyzn;
- wpływa pozytywnie na kondycję skóry, pamięć, procesy poznawcze oraz koncentrację;
- zmniejsza ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych poprzez działanie przeciwutleniające.
Od dawna w medycynie wykorzystuje się leki hamujące produkcję związków biorących udział w rozwoju i utrzymaniu stanu zapalnego (powstają one z kwasu arachidonowego) i tym samym działają przeciwzapalnie i przeciwgorączkowo. Przykładem takiego leku jest choćby kwas acetylosalicylowy. Kwas AA uznaje się za jeden z najważniejszych substancji prozapalnych w organizmie człowieka, jego nadmiar może jednak sprzyjać wzmożonemu odczuwaniu reakcji bólowych, zwłaszcza u osób wrażliwych i zmagających się z migrenami.
Kwas arachidonowy – źródła
Bardzo dobrymi źródłami kwasu AA są przede wszystkim żółtka jaj, orzeszki ziemne, niektóre rodzaje mięs (zwłaszcza wieprzowe) oraz oleje roślinne. Znajdziemy go również w wodorostach nori i innych algach, rybach (zwłaszcza tuńczykach) oraz w nabiale, choć są to nieco mniejsze ilości. Kwas arachidonowy dostępny jest również w postaci naturalnych suplementów diety, po które sięgają najczęściej sportowcy. Zalecane dawkowanie wynosi 3-6 g i zabronione jest przekraczanie tej dawki, co mogłoby spowodować negatywne konsekwencje zdrowotne.
Zobacz również: NNKT – niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe.
Niedobór kwasu arachidonowego
Niedobór kwasu arachidonowego obserwuje się jako wzrost ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i innych zaliczanych do grona chorób cywilizacyjnych. W przypadku kobiet ciężarnych niedobór ma ogromny wpływ na rozwój płodu – zwiększa ryzyko powstawania wad cewy nerwowej, porodu przedwczesnego oraz poronień w I trymestrze ciąży. U osób starszych obserwuje się natomiast zaburzenia pamięci i problemów z koncentracją, jak również wzrost ryzyka rozwoju choroby Alzheimera i choroby Parkinsona. Wykazano, że niedobór kwasu AA przyczynia się do wahań nastroju, ADHD oraz stanów depresyjnych, bez względu na wiek.
Stosunek omega 6 do omega 3
Także nadmiar kwasu arachidonowego nie jest korzystny. Wszystko przez to, że zalicza się go do grona kwasów omega 6, których spożycie w dzisiejszych czasach znacznie przekracza zapotrzebowanie organizmu i wpływa negatywnie na proporcje między poszczególnymi związkami tłuszczowymi. Mowa głównie o tym, że rekomendowany stosunek spożycia omega 6 do omega 3 wynosi 5:1-2:1. Z kolei aktualne spożycie wśród populacji wynosi aż 20:1 i więcej. Sprawia to, że wzrasta ryzyko nowotworów i dochodzi do upośledzenia pracy ośrodkowego układu nerwowego, w tym mózgu.
Należy więc pamiętać, aby spożywać kwasy tłuszczowe omega 6 z umiarem, dbając jednocześnie o odpowiednio duże spożycie kwasów tłuszczowych omega 3. We wszystkim wskazany jest umiar.
Polecane produkty:
|
Omega 3 - czysty olej z Pachnotki zwyczajnej
Olej omega 3 to 100% naturalny produkt pozyskiwany z rośliny o nazwie Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens). Uzupełnia codzienną dietę m.in. w mikroelementy, witaminę E, ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kochman K., Kluczowa rola kwasów tłuszczowych Omega-3 i Omega-6 w biologii człowieka; predykcyjna teoria ewolucji Crawforda, Postępy Biologii Komórki, 2/2012.
- Materac E., Marczyński Z., Bodek K., Rola kwasów tłuszczowych Omega-3 i Omega-6 w organizmie człowieka, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2/2013.
- Dutkowska A., Rachoń D., Rola kwasów tłuszczowych n-3 oraz n-6 w prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego, Choroby Serca i Naczyń, 3/2015.
- Dąbkowska M., Znaczenie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych WNKT omega 3 i omega 6 w żywieniu człowieka, Acta Salutem Scientiae, 2/2021.
