Fotonadwrażliwość (inaczej: fotouczulenie) to inaczej nadmierna, patologiczna reakcja organizmu na ekspozycję skóry na promieniowanie słoneczne, zwłaszcza w połączeniu z przyjmowaniem / stosowaniem substancji fotouczulających. Diagnostyką i leczeniem tego typu problemów zajmuje się najczęściej lekarz dermatolog.
Fotonadwrażliwość – przyczyny
Można powiedzieć, że fotonadwrażliwość pojawia się u osób uczulonych jako odczyn na substancję o działaniu fotouczulającym w połączeniu z ekspozycją ciała na promieniowanie UV. W momencie, gdy czynnik etiologiczny wprowadzamy do organizmu drogą wewnętrzną (np. doustnie), objawy przybierają postać osutki fotoalergicznej. Z kolei przy miejscowej aplikacji określa się je jako fotoalergiczne kontaktowe zapalenie skóry. Ze względu na mechanizm immunologiczny (reakcja nadwrażliwości późnej mediowana przez limfocyty T), dolegliwości nie pojawiają się przy pierwszej ekspozycji na fotoalergen, co obserwuje się przy reakcjach fototoksycznych.
Fotonadwrażliwość wiąże się z przyjmowaniem lub stosowaniem zewnętrznych preparatów o działaniu fotouczulającym. Najczęściej są to leki z grupy NLPZ, a więc grono przeważnie stosowanych przez Polaków środków farmaceutycznych. Ketoprofen jest jednym z leków zazwyczaj kojarzonym z powikłaniami, które występują po jego podaniu doustnym oraz miejscowym. W rzeczywistości jednak ekspozycja słoneczna podczas terapii większością NLPZ może wywołać reakcje fotonadwrażliwości, obejmujące reakcje fotoalergiczne i fototoksyczne. Reakcje fotoalergiczne pojawiają się u osób predysponowanych, rozwijając się po 24-72 godzinach po ekspozycji na działanie promieniowania UV.
Innymi substancjami i preparatami o działaniu fotouczulającym są: antybiotyki, kosmetyki, środki ochrony przeciwsłonecznej oraz substancje pochodzenia roślinnego. Do ostatniej grupy zalicza się m.in. rumianek pospolity, krwawnik pospolity, nagietek lekarski, bylicę pospolitą, wrotycz pospolity, arnikę górską, nawłoć pospolitą.
Zobacz również: Grupy leków.
Fotonadwrażliwość – objawy
W przebiegu fotonadwrażliwości obserwuje się dolegliwości takie jak:
- zmiany wypryskowe;
- rumień;
- grudki;
- pęcherzyki;
- świąd skóry;
- wtórne zmiany ropne;
- złuszczania i liszajowacenia.
Wszystkie te dolegliwości pojawiają się w ciągu 24–48 godzin od ekspozycji skóry na promieniowanie słoneczne. Co istotne, mogą obejmować nie tylko części ciała eksponowane na słońce, ale i okolice zasłonięte. Jak dochodzi do powstania patologicznych objawów? Udowodniono, że są one konsekwencją uszkodzenia struktur komórkowych przez wolne rodniki, a te zaś zostają uwolnione przez związki chemiczne zawarte w leku lub innym preparacie o działaniu fotouczulającym.
Diagnostyka fotonadwrażliwości
Diagnostyka fotonadwrażliwości obejmuje analizę występujących objawów oraz wywiad zdrowotny przeprowadzony z pacjentem. Przy podejrzeniu omawianej jednostki chorobowej można dodatkowo wykonać test fotoprowokacji, co zagwarantuje pewne rozpoznanie. Takie testy polegają na nałożeniu na skórę pacjenta dwóch takich samych zestawów testów płatkowych, nasączonych substancją fotouczulającą, przy czym po 48 godzinach skórę pleców po jednej stronie naświetla się dodatkowo promieniowaniem UVA. Odczyt i interpretacja obejmują porównanie odczynu w miejscu nałożenia alergenu po stronie nienaświetlonej i naświetlanej. W momencie, gdy po obu stronach skóry pleców pojawią się wykwity skórne, lekarz diagnozuje kontaktowe zapalenie skóry. Z kolei gdy reakcja pojawia się wyłącznie w miejscu naświetlonym – rozpoznaje się fotonadwrażliwość.
Fotonadwrażliwość – leczenie
Leczenie fotonadwrażliwości obejmuje przede wszystkim unikanie przebywania na słońcu po zastosowaniu substancji fotouczulającej. Jeśli konieczne jest takie wyjście, stosuje się kremy z filtrami SPF oraz osłania ciało odzieżą najsilniej, jak to możliwe. Przy wystąpieniu objawów pacjent może ponadto otrzymać leki – przy łagodniejszych postaciach fotowrażliwości są to leki antyhistaminowe, przy silnych zaś leki sterydowe. Jednocześnie warto dbać o pielęgnację skóry, systematycznie stosując kremy nawilżające.
Polecane produkty:
|
Czarnuszka siewna
Czarnuszka ma zastosowanie w różnego rodzaju problemach skórnych. Jest wykorzystywana w zwalczaniu trądziku, blizn, zakażeń wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych, alergii, a także suchej skóry, również głowy (np. łupież). Zobacz więcej... |
|
Olej z czarnego kminku
Olej z czarnego kminku tłoczony na zimno zachowuje wszystkie, cenne substancje m.in. witaminę E oraz niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Jego działanie to dokładne nawilżanie, szybsza regeneracja, poprawa wyglądu skóry ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Lis A., Wyszomierska K., Znajdek K., Szeleszczuk Ł., Zielińska-Pisklak M., Zjawisko fotonadwrażliwości – istotne działania niepożądane powszechnie stosowanych leków, Biul. Wydz. Farm. WUM, 2021, 3, 18-27.
- Lis-Święty A., Brzezińska-Wcisło L., Bergler-Czop B., Trzmiel D., Skórne reakcje po zastosowaniu ketoprofenu związane z ekspozycją słoneczną – opis dwóch przypadków, Przegl Dermatol 2010, 97, 33–37.
- Korzeniowska K., Majewska K., Pawlaczyk M., Buszkiewicz-Nowak E., Skórne reakcje fotonadwrażliwości po ketoprofenie – opis dwóch przypadków i przegląd piśmiennictwa, Farmacja Współczesna, 11/2018.
