Selen (łac. selenium, symbol: Se) to jeden z pierwiastków niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wchodzi w skład aminokwasów, bierze udział w przemianach metabolicznych enzymów, wspiera odporność. Zalecane dobowe spożycie selenu wynosi 55 μg i przy normalnej diecie nie istnieje obawa wystąpienia niedoborów. Pierwiastek ten w wysokich stężeniach jest toksyczny, a objawy zatrucia określane są mianem „selenozy”.
Źródła selenu
Selen występuje w ogólnodostępnych produktach spożywczych. Za jego najbogatsze źródła uznaje się:
- orzechy, zwłaszcza brazylijskie;
- ryby, zwłaszcza łosoś i tuńczyk;
- małże i inne owoce morza;
- jajka;
- ziarna zbóż i produkty zbożowe;
- algi, zwłaszcza Spirulina i Chlorella;
- ryż;
- wołowina (100 g pokrywa około 50% zapotrzebowania na selen, w zależności od tego czym karmione były zwierzęta).
Selen dostępny jest również w postaci suplementów diety. Przed rozpoczęciem jego przyjmowania należy jednak ocenić poziom w organizmie, aby nie doprowadzić do jego nadmiaru wskutek nieprzemyślanej suplementacji. Selen przyjmuje się wraz z witaminą E, natomiast należy unikać łączenia selenu z cynkiem. W preparatach aptecznych selen znaleźć można w postaci organicznej (wchłaniają się w około 85-90% w jelitach) i nieorganicznej (wchłaniają się w około w 10% w jelitach).
Selen – funkcje
Selen jest niezwykle ważnym pierwiastkiem dla układu nerwowego człowieka. Wpływa pozytywnie na funkcje poznawcze i motoryczne, przeciwdziała depresji oraz poprawia przewodnictwo nerwowe. Badania kliniczne potwierdzają rolę selenu w redukcji stresu oksydacyjnego, jednak mechanizm jego działania nie został jeszcze poznany. Wpływ na układ nerwowy to nie wszystko. Selen łagodzi przebieg infekcji wirusowych, chroni przed cukrzycą, regeneruje tkankę mięśniową oraz wpływa pozytywnie na libido i płodność.
Selen działa synergicznie w stosunku do witaminy E, dlatego w suplementach diety oba związki często się łączy. Efektem jest przyspieszanie procesów naprawczych wszystkich tkanek i opóźnianie procesów starzenia się. Warto wiedzieć, że odpowiedni poziom selenu pozwala utrzymać odporność organizmu, także w okresie jesienno-zimowym i przy narażeniu na czynniki szkodliwe. Omawiany pierwiastek jest niezbędny dla prawidłowej pracy tarczycy – jej hormony wywierają wpływ na wiele układów w ustroju.
Niedobór selenu – objawy
Objawami niedoboru selenu są przede wszystkim:
- bóle mięśni;
- opóźnienie wzrostu;
- makrocytoza;
- nudności i wymioty;
- nadmierna potliwość ciała;
- wypadanie włosów;
- nieprzyjemny oddech;
- upośledzenie czynności tarczycy.
Udowodniono, że bardzo niski poziom selenu mają pacjenci z marskością wątroby, celiakią, reumatoidalnym zapaleniem stawów oraz innymi chorobami zwyrodnieniowymi. Niedobór selenu prowadzi do uszkodzenia tarczycy i zainicjowania jej włóknienia, jak również znacznie zwiększają ryzyko zachorowania na nowotwory.
Nadmiar selenu – selenoza
Dopóki wartość poboru selenu i jego wydalania równoważą się, czyli w sytuacji utrzymania tzw. zerowego bilansu, nie dochodzi do pojawienia się objawów zatrucia (selenozy). Wartość ta dla mężczyzn wynosi 80 µg, natomiast dla kobiet 55 µg. Ostre zatrucia selenem obserwuje się bardzo rzadko, znacznie częściej mają miejsce te przewlekłe, pojawiające się np. wskutek błędnego przyjmowania selenu w postaci leków i suplementów diety bądź narażenia zawodowego. Charakterystycznymi objawami selenozy są:
- łamliwość i odbarwienie paznokci;
- nadmierne wypadanie włosów;
- bóle stawów;
- przewlekłe zmęczenie;
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe;
- wysypki i świąd skórny;
- nadmierna potliwość ciała.
W przebiegu selenozy znacznie wzrasta ryzyko rozwoju chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca. Zwiększa się ilość wolnych rodników w organizmie, a więc i stres oksydacyjny. To natomiast jest przyczyną m.in. nowotworów.
Selen – zapotrzebowanie
Zapotrzebowanie na selen dla zdrowej osoby dorosłej zostało ustalone na poziomie 55 μg dziennie. W przypadku dzieci wynosi ono od 20 do 55 μg, natomiast u kobiet w ciąży i karmiących piersią około 60-70 μg.
Polecane produkty:
|
Spirulina + selen
Naturalny suplement diety Spirulina + selen w postaci tabletek został wytworzony wyłącznie z suszonych, sproszkowanych jednokomórkowych mikroskopijnych alg, należących do gatunku Arthrospira (Spirulina) platensis oraz organicznie wiązanego selenu. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Muszyńska B., Bederska-Łojewska D., Zięba P., Znaczenie selenu w diecie człowieka – w aspekcie żywienia zwierząt hodowlanych, Roczniki Nauk Zootechnicznych, 2/2018.
- Ratajczak M., Gietka-Czernel M., Rola selenu w organizmie człowieka, Postępy Nauk Medycznych, 12/2016.
- Klecha B., Bukowska B., Selen w organizmie człowieka – charakterystyka pierwiastka i potencjalne zastosowanie terapeutyczne, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 4/2016.
- Golonko A., Matejczyk M., Dwa oblicza selenu. Wybrane aspekty aktywności biologicznej selenu, Budownictwo i Inżynieria Środowiska, 9/2018.
