Wykwity pierwotne są przeważnie bezpośrednią konsekwencją rozwoju procesu chorobowego w skórze. To zatem zmiany skórne, które pojawiają się w pierwszej kolejności po zadziałaniu czynnika sprawczego, np. podrażnienia czy wniknięcia patogenu do organizmu. W zależności od przyczyn diagnostyką i leczeniem może zajmować się dermatolog, lekarz rodzinny, alergolog lub inny specjalista.
Wykwity pierwotne i wtórne
Wykwity pierwotne pojawiają się bezpośrednio po zadziałaniu czynnika sprawczego, np. po wniknięciu do ustroju patogenu chorobotwórczego lub alergenu. W medycynie to właśnie na podstawie wyglądu wykwitów pierwotnych można nierzadko ustalić rozpoznanie lub zawęzić diagnostykę. Wykwity wtórne to zmiany skórne pojawiające się dopiero po ustąpieniu zmian pierwotnych, są więc ich następstwem, a nie efektem zadziałania czynnika sprawczego.
Wykwity pierwotne – rodzaje
Do grona wykwitów pierwotnych zaliczamy:
- plamy i plamki – ogniskowa, płaska zmiana o ostro odgraniczonej barwie, przeważnie o średnicy do 1 cm (plamka) lub powyżej 1 cm (plama). Tworzą się na różnym tle, np. jako obszar przebarwienia lub odbarwienia melaminowego, wylewu krwi, niedokrwienia skóry lub poszerzenia naczyń krwionośnych (teleangiektazja);
- grudka – drobna lita zmiana o średnicy do 1 cm, wyniesiona ponad powierzchnię skóry. Są konsekwencją ogniskowego napływu komórek lub proliferacji w obrębie naskórka lub/i skóry właściwej;
- płytka – przypomina grudkę, ale jest większa (powyżej 1 cm średnicy) i ma płaską powierzchnię. Może powstać poprzez zlanie się zlokalizowanych obok siebie grudek lub od początku ma charakter płytki;
- krosty – ogniskowe zmiany wyniesione ponad powierzchnię skóry, tworzące jamki w obrębie naskórka lub mieszka włosowego wypełnione ropą. Powstają poprzez nagromadzenie w obrębie naskórka komórek nacieku zapalnego zazwyczaj neutrofili, niekiedy eozynofili, bardzo rzadko limfocytów. Przeważnie wskazują na rozwój zakażeń bakteryjnych, grzybiczych, a także powstają w chorobach autoimmunologicznych;
- pęcherzyki i pęcherze – ostro odgraniczona zmiana naskórkowa wyniesiona powyżej otaczającej skóry, wypełniona klarownym surowiczym płynem o średnicy do 1 cm (pęcherzyk) lub powyżej 1 cm (pęcherz). Tworzą się wskutek nagromadzenia płynu surowiczego w obrębie rozwarstwionego naskórka lub w przestrzeni powstałej pomiędzy skórą właściwą i naskórkiem;
- bąbel – ostro odgraniczona zmiana wyniesiona ponad powierzchnię skóry, utworzona przez miejscowy obrzęk skóry. Bąble tworzą się z obrzęku i przebiegają z gromadzeniem się płynu w przestrzeni międzykomórkowej. Ustępują bez pozostawienia śladu;
- guzki – ograniczona lita zmiana o średnicy do 1 cm obejmująca skórę i nierzadko również głębsze jej warstwy. Tworzy się poprzez ogniskową proliferacją lub/i napływ komórek. Jeżeli zmiana przekracza swoją średnicą 1 cm, to określa się ją mianem guza;
- torbiele – nazywane także cystami, to wysłane nabłonkiem jamiste zmiany zawierające materiał płynny, półpłynny lub lity. Z reguły są dobrze odgraniczone, miękkie.
Jak zatem widać, rodzajów wykwitów pierwotnych jest wiele, a różnią się one między sobą nie tylko wyglądem, ale i przyczyną powstawania. Doświadczony i precyzyjny dermatolog na podstawie obserwacji zmian skórnych pierwotnych jest w stanie wstępnie określić ich przyczynę lub znacznie, skutecznie zawęzić diagnostykę. Pozwala to na szybsze wdrożenie celowanego leczenia.
Wykwity wtórne
Wiedząc już, czym są wykwity pierwotne i wtórne, z łatwością można je od siebie odróżnić. Do grona wykwitów wtórnych zalicza się natomiast m.in.:
- blizny – obszar tkanki łącznej bliznowatej zastępujący uszkodzony fragment skóry, a nierzadko i tkanki podskórnej;
- kryzki naskórkowe – specyficzna forma łuszczenia, w której przebiegu łuski rogowe przybierają kształt kolisty. Takie zmiany tworzą się jako konsekwencje utraty centralnego obszaru zmiany w typie pęcherzyka lub krosty, z łuszczeniem na obwodzie;
- modzele – ogniskowa, dobrze odgraniczona zmiana utworzona przez zgrubiałą, szorstką, zrogowaciałą i pozbawioną włosa skórę;
- nadżerki – płytki ogniskowy ubytek naskórka bez uszkodzenia błony podstawnej i odsłonięcia skóry właściwej.
Zmian wtórnych jest jednak znacznie więcej. Do mniej popularnych należą także: przeczosy, szczeliny, wrzody, liszaje i inne.
Polecane produkty:
|
Czarnuszka siewna
Czarnuszka ma zastosowanie w różnego rodzaju problemach skórnych. Jest wykorzystywana w zwalczaniu trądziku, blizn, zakażeń wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych, alergii, a także suchej skóry, również głowy (np. łupież). Zobacz więcej... |
|
Olej z czarnego kminku
Olej z czarnego kminku tłoczony na zimno zachowuje wszystkie, cenne substancje m.in. witaminę E oraz niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Jego działanie to dokładne nawilżanie, szybsza regeneracja, poprawa wyglądu skóry ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Sapierzyński R., Wykwity skórne. Część I. Wykwity pierwotne, Życie Weterynaryjne, 97/2022.
- Sapierzyński R., Wykwity skórne. Część II, Wykwity wtórne, Życie Weterynaryjne, 97/2022.
- Rudnicka L., Olszewska M., Rakowska A., Sar-Pomian M., Współczesna dermatologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2022.
