Zez jawny to problem, w przebiegu którego gałki oczne ustawiają się w nieprawidłowym ułożeniu, co skutkuje nie tylko defektem natury estetycznej, ale i prowadzi do różnego rodzaju zaburzeń widzenia. Niektóre przypadki zeza można skutecznie leczyć. Diagnostyką i leczeniem zajmuje się lekarz okulista.
Zez jawny – przyczyny
Jawna choroba zezowa przeważnie rozwija się na tle uszkodzenia mięśni gałkoruchowych bądź struktur układu nerwowego związanych z narządem wzroku. Możliwymi przyczynami są więc:
- guzy w obrębie twarzoczaszki;
- pourazowe uszkodzenie drogi wzrokowej;
- urazy twarzy i mózgu;
- choroby siatkówki;
- wzmożona pobudliwość ośrodkowego układu nerwowego;
- nieprawidłowości rozwojowe dotyczące mięśni gałkoruchowych;
- uszkodzenia okołoporodowe;
- wady i choroby wrodzone, np. zespół Downa czy mózgowe porażenie dziecięce.
Często diagnozuje się tzw. zez porażenny, związany z czasowym lub stałym porażeniem nerwów zaopatrujących jeden lub więcej mięśni poruszających gałką oczną. W efekcie tego oko ustawia się przeciwlegle do porażonego mięśnia. Przypadłością występującą u noworodków i niemowląt jest zez wrodzony, na którego wystąpienie w znacznym stopniu wpływają czynniki genetyczne. Może być odziedziczony jako cecha złożona (dziedziczenie wielogenowe), ale zarówno czynniki genetyczne jak i środowiskowe mają wpływ na jego wystąpienie.
Zez jawny – rodzaje i objawy
Wyróżniamy następujące rodzaje zeza:
- zez zbieżny – źrenice kierują się ku wewnętrznym kącikom oczu;
- zez rozbieżny – źrenice kierują się ku zewnętrznym kącikom oczu;
- hipotropia – źrenice kierują się ku linii wodnej oczu;
- hipertropia – źrenice kierują się ku górnej powiece;
- incyklotropia – skręcenie oka do wewnątrz;
- ekscyklotropia – skręcenie oka do zewnątrz.
Najczęściej diagnozuje się zez zbieżny oraz zez rozbieżny. W pierwszym przypadku przy fiksacji wzroku na danym punkcie osie widzenia nie krzyżują się ze sobą, w związku z czym oczy nie patrzą w jedną stronę. Źrenice kierują się ku wewnętrznym kącikom oka. Wpływa to na wystąpienie szeregu dolegliwości współtowarzyszących, takich jak:
- podwójne widzenie (diplopia);
- brak koordynacji ruchów gałek ocznych;
- bóle głowy i zawroty głowy;
- pogorszenie koncentracji i pamięci;
- trudności w skupieniu wzroku podczas pisania, czytania czy prac manualnych;
- wady wzroku, zwłaszcza krótkowzroczność czy dalekowzroczność;
- zaburzenia równowagi i funkcji motorycznych.
Z kolei w praktyce zez rozbieżny częściej dotyczy osób dorosłych niż dzieci, u których zazwyczaj diagnozuje się zez zbieżny. Objawy współtowarzyszące są jednak identyczne jak te wymienione wyżej.
Diagnostyka zeza jawnego
Diagnostyka zeza jawnego nie jest trudna czy skomplikowana. Błędne ustawienie gałek ocznych widać już podczas patrzenia na pacjenta, a więc podczas rozmowy z nim. Dalsze badania okulistyczne mają na celu głównie wykrycie dolegliwości towarzyszących chorobie zezowej i ocenę ostrości widzenia. Pierwsze kontrolne badanie wzroku zaleca się wykonać u dziecka jeszcze przed rozpoczęciem etapu przedszkolnego.
Zobacz również: Zez utajony.
Zez jawny – leczenie
Złotym standardem leczenia zeza jest dobranie odpowiedniej korekcji wzroku w postaci okularów. Chroni to przed pogłębianiem się współtowarzyszących wad wzroku. Konieczne może się okazać zastosowanie okularów pryzmatycznych lub okularów dwuogniskowych. Alternatywą są zabiegi z toksyną botulinową, których efekt utrzymuje się jednak krótko – zaledwie 3 miesiące.
Za najskuteczniejszą metodę leczenia zeza jawnego uznaje się postępowanie operacyjne. W zależności od przypadku zabiegi mogą opierać się na skracaniu mięśni, wydłużaniu ich czy transpozycji. Przeważnie stosuje się kilka metod leczenia zeza jednocześnie, zaś na zakończenie wdraża się rehabilitację wzrokową prowadzoną przez doświadczonego fizjoterapeutę.
W przypadku niemowląt zaleca się stałą obserwację. Bywa, że w pierwszych tygodniach życia noworodek wykazuje objawy zeza, a jego gałki oczne ustawiają się delikatnie asymetrycznie. Wynika to z braku wykształcenia aparatu mięśniowego ciała, również w obrębie gałek ocznych. Zez powinien zaniknąć w okolicach 3. miesiąca życia. Jeśli tak się nie stanie, warto skonsultować się z okulistą.
Polecane produkty:
|
Omega 3 - czysty olej z Pachnotki zwyczajnej
Olej omega 3 to 100% naturalny produkt pozyskiwany z rośliny o nazwie Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens). Uzupełnia codzienną dietę m.in. w mikroelementy, witaminę E, ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Rękas M., Hautz W., Patologia narządu wzroku i guzy wewnątrzgałkowe, Wydawnictwo Urban&Partner, Wrocław 2022.
- Oleszczyńska-Prost E., Zez, Wydawnictwo Urban&Partner, Wrocław 2011.
- Filipowicz E., Papee E., Mirkiewicz-Sieradzka B., Chirurgiczna korekcja zeza w oftalmopatii Graves-Basedowa. Doświadczenia własne, Przegląd Lekarski, 6/2000.
