Zez (łac. strabismus) to poważny problem natury estetycznej oraz okulistycznej. Uniemożliwia prawidłowe widzenie, prowadząc do szeregu objawów takich jak bóle głowy, szumy uszne czy uczucie ciśnienia w gałkach ocznych. Może wiązać się z wieloma przyczynami (zarówno wrodzonymi, jak i nabytymi), dotyczy przy tym zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe czy starsze. Zez wymaga konsultacji okulistycznej. Niektóre przypadki choroby zezowej można wyleczyć.
Rodzaje zeza
W medycynie wyróżnia się zez nietowarzyszący i zez towarzyszący. W pierwszym przypadku kąt zeza zmienia się w zależności od kierunku patrzenia. Zazwyczaj wynika z fizjologicznych nieprawidłowości pojawiających się na różnych poziomach aparatu okoruchowego. Z kolei o zezie towarzyszącym mówimy wówczas, gdy kąt odchylenia osi widzenia jest stały we wszystkich kierunkach patrzenia. Inny podział wyróżnia zezy jednostronne (dotyczą tylko jednego oka), zezy obustronne (zezują obie gałki oczne) oraz zezy naprzemienne (zezuje raz jedno, a raz drugie oko).
Z kolei ze względu na kierunek odchylenia oka wyróżniamy zezy zbieżne (oko kieruje się w stronę nosa), rozbieżne (oko kieruje się w stronę skroni), skośne, ku górze oraz ku dołowi. Na końcu warto wspomnieć o zezie ukrytym, czyli pojawiającym się w momencie rozkojarzenia. W pozostałym czasie oczy ustawione są prawidłowo dzięki świadomej kontroli mózgu.
Zez – przyczyny
Za główne przyczyny powodujące powstanie zeza uznaje się:
- czynniki genetyczne;
- choroby ośrodkowego układu nerwowego, np. guzy mózgu, nowotwory;
- choroby gałek ocznych;
- schorzenia mięśni odpowiadających za poruszanie gałkami ocznymi, także problemy z unerwieniem tych mięśni;
- wady refrakcji.
Często diagnozuje się tzw. zez porażenny związany z czasowym lub stałym porażeniem nerwów zaopatrujących jeden lub więcej mięśni poruszających gałką oczną. W konsekwencji tego oko ustawia się przeciwlegle do porażonego mięśnia. Nie rzadkie są przypadki idiopatycznej choroby zezowej, gdy przyczyny jej powstawania pozostają nieznane. Zez jest częstym objawem występującym u dzieci z chorobami wrodzonymi, np. zespołem Downa, mózgowym porażeniem dziecięcym czy zespołem Edwardsa. Dodatkowo zez zbieżny często wynika z nadwzroczności, zaś zez rozbieżny – z krótkowzroczności.
Zez – objawy
Obraz kliniczny zeza może różnić się w zależności od jego rodzaju. Przy zezie rozbieżnym gałki oczne ustawiają się na zewnątrz od nasady nosa, natomiast przy zezie skośnym jedna gałka oczna kieruje się na zewnątrz i ku górze, druga zaś do wewnątrz i ku dołowi. Warto jednak wiedzieć, że pogorszenie estetyki twarzy to nie wszystko. Przy chorobie zezowej diagnozuje się również problemy takie jak:
- częste bóle głowy;
- szumy uszne;
- problemy z prawidłowym widzenie, różnego rodzaju wady wzroku, brak ostrości widzenia;
- uczucie ciśnienia w gałkach ocznych;
- uczucie piasku pod powiekami;
- trudności ze skupieniem uwagi i koncentracją.
Duże znaczenie mają również aspekty psychologiczne, osoby z zezem często są wycofane, brak im pewności siebie, unikają kontaktów interpersonalnych. Trudniej im nawiązać trwałe relacje, zwłaszcza partnerskie.
Leczenie zeza
Jeśli jest to możliwe, leczenie zeza powinno opierać się na wyeliminowaniu jego przyczyny. Podstawą jest dobranie odpowiedniej korekcji w postaci okularów, aby zapobiegać pogłębianiu się współtowarzyszących wad wzroku. Niekiedy konieczne jest zastosowanie okularów pryzmatycznych lub dwuogniskowych. Można także podać pacjentowi toksynę botulinową, efekt utrzymuje się jednak krótko, ponieważ zaledwie 3 miesiące.
Za najskuteczniejszą metodę uznaje się leczenie operacyjne. Istnieje wiele metod chirurgicznych. W zależności od przypadku mogą opierać się na skracaniu mięśni, wydłużaniu ich czy transpozycji. Zazwyczaj stosuje się kilka metod leczenia zeza jednocześnie, zaś na zakończenie wdraża się rehabilitację wzrokową.
W przypadku niemowląt zaleca się stałą obserwację. Może się okazać, że w pierwszych tygodniach życia noworodek wykazuje objawy zeza, a jego gałki oczne ustawiają się delikatnie asymetrycznie. Wiąże się z to z brakiem wykształcenia aparatu mięśniowego, także w obrębie gałek ocznych. Zez powinien zaniknąć w okolicach 3. miesiąca życia. Jeśli tak się nie stanie, warto skonsultować się z okulistą. Rekomenduje się profilaktyczne badanie wzroku w przypadku wszystkich dzieci jeszcze przed rozpoczęciem nauki przedszkolnej.
Polecane produkty:
|
Omega 3 - czysty olej z Pachnotki zwyczajnej
Olej omega 3 to 100% naturalny produkt pozyskiwany z rośliny o nazwie Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens). Uzupełnia codzienną dietę m.in. w mikroelementy, witaminę E, ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Hautz W., Loba P., Rękas M., Okulistyka dziecięca i zez, Wydawnictwo Urban&Partner, Wrocław 2021.
- Oleszczyńska-Prost E., Zez, Wydawnictwo Urban&Partner, Wrocław 2011.
- Mrugacz M., Bandzul K., Choroba zezowa u pacjentów z mózgowym porażeniem dziecięcym, Neurologia Dziecięca, 21/2012.
- Czaińska M., Zezy nietowarzyszące – charakterystyka oraz postępowanie, Optyka, 3/2016.
