Katatonia

Katatonia to zespół objawów występujących w przebiegu chorób psychicznych, metabolicznych, neurologicznych i wielu innych. Osiowymi objawami są tutaj osłupienie, znieruchomienie oraz negatywizm, choć mogą być one różne, nierzadko skrajne i przeciwstawne. Wyróżniamy ostrą i przewlekłą katatonię, a leczenie i rokowania zależą w dużej mierze od jej przyczyn i rodzaju.

Katatonia – przyczyny

Etiologia zespołu katatonicznego pozostaje nieznana, jednak syndrom ten może być obecny w przebiegu wielu zaburzeń psychicznych i chorób somatycznych, co wskazuje na złożoność tego zagadnienia. Możliwe przyczyny katatonii:

• schizofrenia;
• autyzm;
• toksoplazmoza;
• wirusowe zapalenie mózgu;
• guzy mózgu;
• padaczka;
• niektóre choroby autoimmunologiczne, np. toczeń rumieniowaty układowy;
• choroba Huntingtona;
• porfiria;
• choroba Wilsona;
• zespół Downa;
• zespół Sanfilippo;
• kwasica mleczanowa.

Spotyka się także przypadki katatonii związanej z przyjmowaniem niektórych substancji leczniczych, np. meskaliny, opiatów, sterydów, disulfiramu, cyprofloksacyny, baklofenu, litu, a nawet insuliny.

Katatonia – objawy

W przebiegu katatonii obserwujemy zwiększoną (postać hiperkinetyczna) lub zmniejszoną (postać hipokinetyczna) aktywność ruchową. Towarzyszą temu jakościowe zaburzenia aktywności ruchowej oraz znacząco utrudniony lub zniesiony kontakt z chorym. Do głównych, najczęściej występujących objawów katatonii zalicza się:

• osłupienie (bezruch połączony z mutyzmem, brak reakcji na bodźce zewnętrzne);
• znieruchomienie (długotrwałe zatrzymywanie aktywności ruchowej, możliwa jest reakcja na bodźce zewnętrzne);
• mutyzm (całkowity brak komunikacji werbalnej, niekoniecznie połączony ze znieruchomieniem);
• negatywizm (pacjent podczas badania neurologicznego nie pozwala zmienić swojej pozycji, ale sam jej też nie zmienia);
• pobudzenie (bezcelowa aktywność ruchowa nieprowokowana żadnym czynnikiem zewnętrznym);
• katalepsję (utratę napięcia mięśniowego wskutek zadziałania konkretnego bodźca);
• zastyganie (chwilowe zatrzymywanie aktywności ruchowej).

Te objawy są identyczne niezależnie od tego, czy katatonia rozwija się na podłożu zaburzeń nastroju, zaburzeń psychotycznych czy może somatycznych. Do grona pozostałych objawów, występujących w różnych konfiguracjach, zaliczamy:

• gibkość woskową;
• stereotypie (powtarzające się, niefunkcjonalne ruchy);
• dezorganizację zachowania;
• zjawiska echowe;
• przybieranie dziwacznych póz.

Objawy te mogą, choć nie muszą być obecne u danego pacjenta.

Diagnostyka katatonii

Rozpoznanie katatonii nie jest trudne, wystarczy przeprowadzić z pacjentem szczegółowy wywiad zdrowotny oraz przyjrzeć się jego zachowaniu. Jednak znacznie większe trudności sprawia odnalezienie przyczyn tego stanu. Często już podczas rozmowy wskazać można na różnego rodzaju zaburzenia psychiczne, w związku z czym pacjenta odsyła się do psychiatry. Jednak nawet wtedy należy wykonać pakiet badań, aby wykluczyć ewentualne przyczyny somatyczne.

Wśród najczęściej wybieranych badań w diagnostyce katatonii znajdują się: badania laboratoryjne krwi i badania moczu oraz tomografia komputerowa mózgu.

Katatonia – leczenie

W przypadku somatycznych przyczyn katatonii rokowanie jest lepsze w zaburzeniach metabolicznych lub indukowanych przyjmowaniem substancji w porównaniu do tych związanych z urazem mózgu. Rokowanie jest gorsze w przypadkach o bardzo przewlekłym przebiegu. Pierwszym krokiem w objawowym leczeniu katatonii jest stosowanie relatywnie wysokich dawek benzodiazepin. W sytuacjach zagrażających życiu elektrowstrząsy stanowią skuteczną i bezpieczną metodę leczenia także u dzieci i młodzieży.

Należy jednak w tym czasie skupić się na odnalezieniu przyczyny katatonii i tym samym na leczeniu przyczynowym. Przykładowo przy padaczce stosuje się odpowiednie leki przeciwpadaczkowe, zaś przy toksoplazmozie stosuje się chemioterapeutyki, zwłaszcza takie jak: pirymetamina, sulfonamidy czy spiramycyna. Każdorazowo przy katatonii wynikającej z przyczyn psychicznych wdraża się psychoterapię.

Omega 3 - czysty olej z Pachnotki zwyczajnej Olej omega 3 to 100% naturalny produkt pozyskiwany z rośliny o nazwie Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens). Uzupełnia codzienną dietę m.in. w mikroelementy, witaminę E, ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Mazur R., Klimarczyk M., Trzcińska M., Rajczyk W., Zaburzenia świadomości – spojrzenie interdyscyplinarne, Polski Przegląd Neurologiczny, 10/2014.
2. Burkiewicz A., Kummer Ł., Stasiuk J., Krótkotrwała poprawa stanu psychicznego po podaniu diazepamu w przewlekłej schizofrenii katatonicznej, Geriatria, 9/2015.
3. Takacs R., Asztalos M., Ungvari G., Antosik-Wójcińska A., Gazdag G., Rozpowszechnienie zespołów katatonicznych w ostroprzyjęciowych oddziałach psychiatrycznych, Psychiatria Polska, 53/2019.
4. Levenson J., Medyczne aspekty katatonii, Psychiatria po Dyplomie, 4/2009.