Mięsień okrężny ust (łac. musculus orbicularis oris) układa się dokoła szpary ust i stanowi podłoże warg. Zalicza się go do mięśni otoczenia jamy ustnej. Jako jedyny mięsień tej grupy działa na zasadzie zwieracza, a więc odpowiada za zaciskanie ust oraz ich zamykanie, gdy są szeroko otwarte. Buduje go wiele różnych układów włókien.
Mięsień okrężny ust – budowa
Prawy i lewy mięsień wypuszcza delikatne wiązki mięśniowe, które mają swój początek w tak zwanym węźle mięśniowym kąta ust. Biegną następnie poza linię pośrodkową wargi górnej i dolnej, przeplatając się z włóknami strony przeciwległej. Anatomicznie mięsień okrężny ust można podzielić na 4 ćwiartki – każda odpowiada 1/4 części warg (górna z lewej strony, górna z prawek strony, dolna z lewej strony i dolna z prawej strony). Do ćwiartek tych dochodzą włókna mięśniowe pochodzące z mięśni sąsiednich, tworząc tym samym jedną funkcjonalną całość. Są to głównie włókna:
- mięśnia jarzmowego większego;
- mięśnia obniżacza kąta ust;
- mięśnia policzkowego.
Przyczep końcowy większości włókien mięśnia okrężnego ust znajduje się w skórze. Pozostałe włókna kończą się w błonie śluzowej warg. Wszystkie te włókna mają charakter okrężny. Poza nimi wyróżnia się także niewielkie ilości włókien rozchodzących się promieniście. Przebiegają one od skóry właściwej w kierunku włókien okrężnych, aż do tkanki podśluzowej zlokalizowanej w obrębie czerwieni warg. Ich napięcie powoduje uwypuklenie czerwieni wargowej.
Mięsień okrężny ust – unerwienie
Unerwienie mięśnia okrężnego ust pochodzi od gałązek policzkowych nerwu twarzowego.
Mięsień okrężny ust – unaczynienie
Unaczynienie mięśnia okrężnego ust pochodzi od tętnic wargowych górnych i dolnych, które natomiast odchodzą od tętnicy twarzowej.
Mięsień okrężny ust – funkcje
Funkcje mięśnia okrężnego ust obejmują przede wszystkim:
- zwężanie czerwieni wargowej;
- zwracanie warg do wewnątrz (w kierunku jamy ustnej, co ma miejsce podczas silnego zaciskania ust) – gdy aktywuje się część brzeżna mięśnia;
- wywinięcie warg do zewnątrz (co ma miejsce podczas mimiki dąsania się i niezadowolenia lub podczas całowania się) – gdy aktywuje się część wargowa mięśnia.
Co ciekawe, warga górna i dolna może pracować oddzielnie. Oznacza to tyle, że człowiek ma zdolność poruszania wyłącznie wargą górną bądź wargą dolną, w zależności od okoliczności, np. podczas przyjmowania określonej mimiki twarzy. Mięsień okrężny ust jest kluczowy podczas czynności takich jak gwizdanie, picie, jedzenie, śpiew, krzyk, a nawet zwykła rozmowa. To także dzięki niemu każdy człowiek posiada usta o swoim charakterystycznym kształcie.
Porażenie mięśnia okrężnego ust
Porażenie mięśnia okrężnego ust ma miejsce podczas urazu czy jakiegokolwiek uszkodzenia nerwu twarzowego. Przyczynami porażenia nerwu twarzowego są natomiast m.in.:
- cukrzyca;
- infekcje bakteryjne i wirusowe;
- niedoczynność tarczycy;
- przewianie;
- półpasiec;
- borelioza;
- guzy mózgu;
- nowotwory ośrodkowego układu nerwowego;
- zapalenie ucha środkowego.
Wówczas obserwuje się obniżenie kąta ust po stronie uszkodzenia. Może z niego sączyć się ślina, zaś spożywanie pokarmów czy nawet picie płynów staje się utrudnione. Diagnostyką i leczeniem porażenia mięśnia okrężnego ust zajmuje się lekarz neurolog.
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Madejewska M., Korban P., Kompleksowa fizjoterapia w porażeniu nerwu twarzowego, Kosmetologia Estetyczna, 2/2013.
