Glikoproteiny to bardzo ważne związki dla ludzkiego organizmu, będące białkami zawierającymi w budowie do kilkudziesięciu procent sacharydów połączonych z białkiem wiązaniem glikozydowym. Pełnią w ustroju rozmaite funkcje, od ochrony nabłonków przed patogenami i uszkodzeniami (mucyna), aż do tworzenia bariery krew-mózg (glikoproteina P).
Budowa glikoprotein
Budowa glikoprotein została bardzo dobrze poznana. W zależności od rodzaju wiązania wyróżniamy O-glikoproteiny i N-glikoproteiny. Zdecydowanie najczęściej fragment sacharydowy, bezpośrednio połączony z białkiem, ma budowę stałą i składa się z d-galaktozy i N-acetylogalaktozaminy (O-glikoproteiny) lub z d-mannozy i N-acetyloglukozaminy (N-glikoproteiny). Tworzenie się glikoprotein jest proste i nieskomplikowane. W pierwszej kolejności musi zostać stworzony docelowy łańcuch polipeptydowy, a następnie dołączane są do niego określone sacharydy. Odbywa się to w ramach tak zwanej modyfikacji potranslacyjnej (gdzie najpowszechniejszą formą jest glikozylacja).
Połączone z białkiem glikany są dużymi, hydrofilowymi strukturami fizycznie dominującymi na powierzchni polipeptydu. Mogą one stanowić od 2% do 65% całej masy glikoproteiny. Warto również wspomnieć, że wysycenie łańcuchów polipeptydowych jednostkami oligosacharydowymi jest odmienne i charakterystyczne dla danego białka. Oligosacharydy mogą rozkładać się na całej powierzchni łańcucha w sposób równomierny, jak również mogą skupiać się wyłącznie w jednym miejscu.
Glikoproteiny – przykłady
Do najistotniejszych glikoprotein w organizmie człowieka zaliczamy między innymi:
- mucynę – jeden ze składników śliny i żółci, występuje w układzie pokarmowym także w obrębie żołądka czy jelit. Ma za zadanie chronić błony śluzowe przewodu pokarmowego przed enzymami trawiennymi, bakteriami, wirusami czy toksynami;
- immunoglobuliny – zwane również przeciwciałami i antygenami, są kluczowym elementem układu odpornościowego. Ich głównym zadaniem jest neutralizacja wirusów i toksyn, działanie bakteriostatyczne, aktywowanie dopełniacza oraz opsonizacja (zjawisko odporności nieswoistej ułatwiające fagocytozę patogenów przez komórki żerne);
- substancje grupowe krwi – występują w erytrocytach, odpowiadają za występowanie u danej osoby grupy krwi. Są czynnikiem niezmiennym przez całe życie;
- mukopolisacharydy – występują w różnych tkankach, zmniejszają ryzyko podrażnień i uczuleń, zwiększają układ odpornościowy skóry na czynniki zewnętrzne, przeciwdziałają powstawaniu cellulitu, poprawiają krążenie krwi i limfy.
Ponadto glikoproteiny znajdują się również w antygenach wirusowych, hormonach przysadki mózgowej ludzi i zwierząt czy w albuminie jaj. Są więc związkami bardzo rozpowszechnionymi w świecie przyrody.
Glikoproteina P – charakterystyka
W ostatnich latach szczególną uwagę przykłada się do poznawania glikoproteiny P, mimo iż po raz pierwszy opisano ją już w 1976 roku. To tzw. białko oporności wielolekowej. Działa jako pompa zależna od ATP, usuwająca z komórek do środowiska zewnątrzkomórkowego substancje hydrofobowe, zarówno pochodzenia endogennego, jak i egzogennego, w tym ksenobiotyki. Co ciekawe, glikoproteina P występuje nie tylko u ludzi, ale również u zwierząt, bakterii, wirusów, a nawet ptaków i ryb.
Glikoproteina P posiada masę cząsteczkową 170 kDa. Jest ufosforylowanym i uglikolizowanym białkiem zawierającym w swojej budowie aż 1280 aminokwasów. Udowodniono, że glikoproteina P wyrzuca szkodliwe związki i drobinki jeszcze zanim znajdą się one w cytoplazmie. Mechanizm działania opiera się na „wyłuskiwaniu” cząsteczek hydrofobowych z wewnętrznej warstwy błony komórkowej i transportowanie ich przez swój kanał bezpośrednio do wodnej przestrzeni zewnątrzkomórkowej. Odkrycie to może mieć ogromne znaczenie dla przyszłości medycyny nowoczesnej.
Glikoproteiny a nowotwory
Choroby nowotworowe są bardzo częste, mają nieznaną etiologię, a ich leczenie bywa trudne, niekiedy wręcz niemożliwe. Wynika to przede wszystkim z dużej różnorodności nowotworów i obrazu klinicznego, który może przypominać inne choroby lub wręcz przebiegać bezobjawowo. W efekcie po rozpoznaniu raka często jest już za późno na skuteczne leczenie. Choć przyczyny rozwoju nowotworów są nieznane, wyszczególniono kilka czynników ryzyka ich powstawania. Jednym z nich jest specyficzna grupa glikoprotein. Choćby nadekspresja białek mucyny (szczególnie MUC1) wiąże się z wieloma rodzajami nowotworów, np. układu pokarmowego. Jeśli u pacjenta stwierdzi się obecność konkretnej grupy glikoprotein, obserwuje się jednocześnie znacznie gorszy przebieg choroby nowotworowej.
Polecane produkty:
|
Spirulina w proszku 100% naturalna
Spirulina w proszku wykorzystywana jest najczęściej do wykonywania odżywczych i oczyszczających maseczek wpływając m.in. na poprawę wyglądu skóry. Dostarcza niezbędne witaminy, minerały i inne składniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.. Zobacz więcej... |
|
Spirulina w tabletkach 100% naturalna
Spirulina zawiera wysokiej jakości naturalne witaminy i minerały. Jej skład to m.in. biotyna, kwas foliowy, beta-karoten, witamina D, witamina E oraz wiele innych witamin. To również źródło niezbędnych minerałów jak magnez, cynk, wapń, żelazo.. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Przybyło M., Budowa i synteza łańcuchów cukrowych glikoprotein, Problemy Nauk Biologicznych, 1/1998.
- Polak K., Pocheń E., Glikoproteiny układu odpornościowego: struktura i funkcja części cukrowej wybranych receptorów błonowych limfocytów T – część I, Postępy Biologii Komórki, 2/2017.
- Sokołowska J., Urbańska K., Kłosińska D., Rola glikoproteiny P w warunkach fizjologicznych. Część I. Budowa chemiczna i biologiczna rola glikoproteiny P, Życie Weterynaryjne, 1/2014.
