Rozszczep podniebienia to częsta wada wrodzona, będąca konsekwencją niezrośnięcia się lewej i prawej strony podniebienia. Może rozciągać się na część lub na całe podniebienie miękkie, jak również podniebienie twarde, aż do tyłu dziąsła górnego. W cięższych przypadkach, gdy mięśnie nie są połączone pod błoną śluzową ust i nosa, niemowlę może mieć rozdwojony języczek (tzw. podśluzowy rozszczep podniebienia).
Rozszczep podniebienia – przyczyny
Dokładne przyczyny rozszczepu podniebienia nie są znane. Wyszczególnia się jednak czynniki ryzyka, które predysponują do wystąpienia tej wady. Przede wszystkim wyróżnia się czynniki genetyczne, jako że rozszczepy częściej występują w rodzinie oraz u bliźniąt. Do pozostałych czynników ryzyka zaliczamy:
- alkoholizm, a nawet picie mniejszych ilości alkoholu w ciąży;
- palenie papierosów;
- narkomanię;
- niedożywienie w okresie płodowym, zwłaszcza niedobór kwasu foliowego;
- niedotlenienie matki podczas ciąży, a więc i niedotlenienie dziecka;
- choroby zakaźne kobiety ciężarnej, np. ospa wietrzna czy wszelkie inne infekcje;
- przyjmowanie niektórych leków;
- ekspozycję na promieniowanie jonizujące lub rentgenowskie;
- wszelkie krwawienia wewnątrzmaciczne.
Rozszczep podniebienia klinicznie występuje w przebiegu wielu chorób, np. zespołu Edwardsa, zespołu Patau czy zespołu Pierre’a Robina. Występowanie przypadków rozszczepu podniebienia jest tematem badań także w Polsce. Udowodniono, że większa częstotliwość tych wad pojawia się na terenie Dolnego Śląska, w miastach charakteryzujących się najwyższym stopniem zanieczyszczenia powietrza, co potencjalnie może mieć związek z wieloma wadami.
Rozszczep podniebienia – objawy
Rozszczepu podniebienia nie sposób pomylić z innymi wadami, jednak jego dokładny obraz kliniczny zależy od zaawansowania zmian. Często zdarza się, że jest niewielki i z zewnątrz praktycznie go nie widać, ponieważ znajduje się w obrębie podniebienia, wewnątrz jamy ustnej. Jednak im większy rozszczep, tym więcej okolicznych tkanek ulega deformacji. Nierzadkie jest zjawisko rozszczepu podniebienia wraz z wargą górną, aż do podstawy nosa.
Im większy rozszczep podniebienia, tym jednocześnie częstsze objawy towarzyszące. Dzieci z tą wadą wykazują tendencję do zaburzeń odżywiania, karmienie piersią lub butelką jest znacznie utrudnione, co wiąże się z zaburzonym odruchem ssania. Może dojść do niedożywienia. W późniejszym wieku pojawiają się zaburzenia mowy. Rozszczep podniebienia zwiększa ryzyko wystąpienia infekcji gardła i górnych dróg oddechowych, ponieważ dziecko ma tendencję do oddychania przez usta. Dodatkowo częstsze są stany zapalne uszu lub problemy ze słuchem.
Znacznie gorszy obraz kliniczny i skutki uboczne w przyszłości daje rozszczep podniebienia miękkiego. Jeśli dotyczy on podniebienia twardego, nie wiąże się z aż tak dużymi konsekwencjami w późniejszym wieku dziecka.
Zobacz również: Rozszczep wargi.
Leczenie rozszczepu podniebienia
Chirurdzy nie mogą dojść do porozumienia w kwestii optymalnego czasu wykonania operacji i najlepszej metody zabiegowej. Rekomenduje się jednak wykonanie rekonstrukcji jeszcze przed ukończeniem 12. miesiąca życia dziecka, ponieważ prawidłowa anatomia twarzoczaszki jest niezbędna do prawidłowej wymowy, która zacznie się kształtować po ukończeniu 1. roku życia. Istnieje kilka metod rekonstrukcji podniebienia, wszystko zależy od tego, czy deformacji uległa także warga i inne struktury czy nie.
Zabieg wykonuje się w kilku etapach, dlatego leczenie przeciąga się nawet do kilku miesięcy. Jeszcze przed operacją dziecko musi nosić specjalnie i indywidualnie wyprofilowane wkładki, których zadaniem jest zamknięcie szczeliny. Rokowania są dobre, o ile rozszczep nie występuje jako konsekwencja poważnych chorób wrodzonych.
Bibliografia
- Szeląg J., Noga L., Orłowska K., Pałka Ł., Paradowska A., Analiza wpływu endo- i egzogennych czynników ryzyka w etiologii rozszczepów podniebienia pierwotnego i wtórnego, Dental and Medical Problems, 4/2006.
- Bilińska M., Osmola K., Rozszczep wargi i podniebienia – czynniki ryzyka, diagnostyka prenatalna i konsekwencje zdrowotne, Ginekologia Polska, 86/2015.
