Katabolizm to zbiór wszystkich reakcji chemicznych zachodzących w ustroju człowieka oraz w przyrodzie, prowadzących ostatecznie do rozpadu złożonych związków chemicznych na prostsze cząsteczki. Stanowi przeciwieństwo anabolizmu. Oba zjawiska wchodzą w skład metabolizmu (ogół reakcji chemicznych zachodzących w przyrodzie).
Katabolizm – co to jest?
Katabolizm to inaczej rozkład związków chemicznych występujących w żywności oraz wcześniej istniejących tkankach. Podstawowym zadaniem przemian katabolicznych jest pozyskanie energii metabolicznej. Głównym, bezpośrednim donorem energii w układach biologicznych jest natomiast ATP, czyli adenozynotrifosforan. Energia w cząsteczkach ATP przechowywana jest w obrębie dwóch wysokoenergetycznych wiązaniach fosforanowych. Można zatem podsumować, że katabolizm stanowi reakcję egzoenergetyczną, uwalniającą energię. Substraty muszą posiadać wyższy poziom energii niż produkty.
Katabolizm – przykłady
W przebiegu reakcji katabolicznych wysokoenergetyczne substancje, np. białka, ulegają degradacji do związków prostszych, np. aminokwasów. Umożliwia to uwolnienie energii zmagazynowanej w tych substancjach. Przykładami reakcji katabolicznych są więc między innymi:
- oddychanie tlenowe – do przeprowadzenia reakcji niezbędna jest obecność cząsteczek tlenu;
- oddychanie beztlenowe – do przeprowadzenia reakcji zamiast tlenu można użyć związków nieorganicznych, takich jak np. azotanów;
- fermentacja – przeprowadzana przez niektóre grzyby i bakterie, zachodząca również w tkance mięśniowej człowieka;
- cykl kwasu cytrynowego;
- rozkład lipidów, węglowodanów, białek;
- beta-oksydacja.
W odniesieniu do ludzkiego organizmu reakcje kataboliczne możemy zaobserwować podczas trawienia lub w tkance mięśniowej podczas redukcji masy ciała, gdy nie dostarczamy do ustroju wystarczającej ilości kalorii i składników odżywczych. Wówczas organizm czerpie energię z mięśni, co powoduje stopniowe zmniejszanie ich objętości. Warto wiedzieć, że katabolizm nie jest niekorzystną, niechcianą reakcją organizmu. Zachodzi także u osób zdrowych. W połączeniu z anabolizmem gwarantuje sprawne działanie całego metabolizmu.
Anabolizm a katabolizm
Choć pojęcia brzmią podobnie, nie należy ich ze sobą mylić ani stosować zamiennie. Katabolizm odnosi się do wytwarzania energii w związku z rozkładem złożonych substratów do prostych produktów. Dotyczy więc wszystkich zjawisk rozpadu, rozkładania, zmniejszania czy eliminowania. Z kolei anabolizm stanowi reakcję odwrotną – odnosi się do procesów syntezy, budowy i odnowy. Przemiany anaboliczne potrzebują dostarczenia energii. Ich przykładem są choćby: fotosynteza, wzrost włosów, przyrost kości na długość czy procesy gojenia się uszkodzeń tkankowych.
Jak spowolnić katabolizm?
Jako że katabolizm jest naturalnym, fizjologicznym zjawiskiem organizmu, nie możemy go zahamować. Byłoby to wręcz niekorzystne. O spowalnianiu katabolizmu mówi się w odniesieniu do tkanki mięśniowej, co ma największe znaczenie dla sportowców i osób aktywnych fizycznie. Aby spowolnić lub wręcz zatrzymać katabolizm mięśniowy należy:
- regularnie trenować lub pozostawać aktywnym fizycznie;
- unikać stresu, alkoholu i palenia papierosów, czyli czynników nasilających katabolizm;
- zadbać o dietę bogatą w białko, a dodatkowo można rozważyć suplementację: BCAA, beta-alaniny, kreatyny i magnezu;
- wysypiać się.
Jednocześnie należy pamiętać, że także zbyt intensywne treningi nasilają katabolizm mięśniowy. Należy zachować umiar, aby organizm miał szansę na regenerację potreningową. Wiele osób uważa, że odczuwanie charakterystycznych tzw. zakwasów (mikrouszkodzenia włókien mięśniowych) wskazuje na reakcje katabolizmu. Nie jest to do końca prawda. Oczywiście w ciele zaszły zjawiska związane z katabolizmem, jednak zakwasy są bodźcem stymulującym tkankę mięśniową do regeneracji, co z kolei inicjuje procesy anaboliczne. W taki sposób zarówno anabolizm, jak i katabolizm, wzajemnie się uzupełniają. Tworzą szlak metaboliczny, czyli szereg następujących po sobie reakcji metabolicznych, w których produkt jednej jest substratem kolejnej.
Polecane produkty:
|
Spirulina w proszku 100% naturalna
Spirulina w proszku wykorzystywana jest najczęściej do wykonywania odżywczych i oczyszczających maseczek wpływając m.in. na poprawę wyglądu skóry. Dostarcza niezbędne witaminy, minerały i inne składniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.. Zobacz więcej... |
|
Spirulina w tabletkach 100% naturalna
Spirulina zawiera wysokiej jakości naturalne witaminy i minerały. Jej skład to m.in. biotyna, kwas foliowy, beta-karoten, witamina D, witamina E oraz wiele innych witamin. To również źródło niezbędnych minerałów jak magnez, cynk, wapń, żelazo.. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Jeremy B., Biochemia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
- Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
