Wymioty odnoszą się do gwałtownego wyrzucania treści pokarmowej z żołądka przez usta, do czego prowadzą silne skurcze mięśni brzucha i klatki piersiowej. Bardzo często poprzedzane są nudnościami, czyli uczuciem potrzeby zwymiotowania. Choć zazwyczaj wskazują na rozwijającą się lub trwającą chorobę, mogą mieć zupełnie naturalne podłoże (np. w przebiegu ciąży, w stresie lub na widok wyjątkowo nieprzyjemnych rzeczy).
Znaczenie wymiotów
Wymioty (a także nudności) powstają w odpowiedzi na bodźce fizjologiczne oraz patologiczne. Jako odruch fizjologiczny mają znaczenie w ostrych zatruciach i innych sytuacjach klinicznych, gdy chronią ustrój przed szkodliwymi substancjami, które zostały połknięte. To naturalna reakcja organizmu, której celem jest więc szybkie pozbycie się patogennych związków i substancji. W wszelkich chorobach i infekcjach organizm dąży poprzez wymioty do oczyszczenia się, a więc szybszego powrotu do pełni zdrowia. W wielu sytuacjach wymioty stanowią jednak skutek uboczny i nie mają większego znaczenia w fizjologii.
Wymioty – przyczyny
Istnieje wiele możliwych przyczyn wymiotów, to jeden z mniej specyficznych objawów, w większości przypadków nie ma możliwości wyłącznie po ich obecności wskazać chorobę podstawową. Wśród przyczyn wymiotów znajdują się:
- przewlekłe przyjmowanie niektórych leków, np. antybiotyków, NLPZ, cytostatyków, środków hormonalnych;
- zatrucie alkoholem, toksynami czy grzybami;
- choroby ośrodkowego układu nerwowego – np. migrena, nowotwory OUN, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
- depresja;
- bulimia, anoreksja;
- choroby błędnika;
- nieżyt żołądkowo-jeliowy;
- zatrucie pokarmowe;
- niedrożność jelita cienkiego;
- zespół tętnicy krezkowej;
- atonia żołądka;
- zespół jelita drażliwego i wszelkie inne przewlekłe choroby jelita cienkiego;
- choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy;
- ostre zapalenie wątroby;
- radioterapia i chemioterapia;
- zapalenie wyrostka robaczkowego;
- przełom nadnerczowy i przełom tarczycowy;
- mocznica;
- kolka nerkowa;
- choroba lokomocyjna i choroba morska;
- zawał serca;
- niewydolność serca;
- przebyta operacja;
- niedobór witaminy A lub witaminy D;
- przewlekłe głodzenie się.
Nudności i wymioty są bardzo częstym objawem I trymestru ciąży. Na tym etapie jej trwania miejsce ma najwięcej zmian hormonalnych, zwłaszcza w odniesieniu do progesteronu i estradiolu, ale i prolaktyny, TSH, T4 czy T3. Zwykle jest reakcją fizjologiczną, nie stanowiącą powodu do zmartwień. Ustępuje w momencie wejścia w II trymestr ciąży.
Fizjologia odruchu wymiotnego
Podczas wymiotów nie pracują wewnętrzne mięśnie międzyżebrowe, dlatego ciśnienie w klatce piersiowej jest ujemne lub tylko nieco dodatnie. Cały proces przebiega schematycznie, po rozluźnieniu dna żołądka i dolnego zwieracza przełyku, przy równoczesnym okrężnym skurczu odźwiernika, gradient ciśnień pomiędzy klatką piersiową a jamą brzuszną powoduje wydostanie się treści żołądkowej do przełyku. Wzrost ciśnienia wewnątrz klatki piersiowej prowadzi do dalszych ruchów przełyku i wyrzucania treści przez usta. Odruchowe unoszenie podniebienia miękkiego chroni przed dostaniem się wymiotów do jamy nosowo-gardłowej, z kolei odruch zamknięcia głośni i wstrzymanie oddechu pomaga zapobiec przedostawaniu się treści do dróg oddechowych.
Odruch wymiotny pozostaje pod kontrolą dwóch ośrodków:
- ośrodka wymiotnego, położonego w rdzeniu przedłużonym;
- strefy chemoreceptorowej (spustowej), umiejscowionej w dnie komory IV.
Ośrodek wymiotny otrzymuje ponadto bodźce z:
- narządów jamy brzusznej i klatki piersiowej (serca, opłucnej, płuc), drogą dośrodkowych włókien nerwowych;
- narządu przedsionkowego zlokalizowanego w uchu środkowym;
- ośrodków korowych – włókna korowo-opuszkowe;
- strefy chemoreceptorowej.
Narząd przedsionkowy odgrywa rolę w występowaniu wymiotów związanych w ruchem (choroba lokomocyjna), a ośrodki korowe w występowaniu wymiotów związanych z bodźcami zapachowymi, smakowymi oraz wzrokowymi. Najważniejszymi drogami odśrodkowymi kontrolującymi odruch wymiotny są nerwy przeponowe – biegnące do przepony, nerwy rdzeniowe – do mięśni brzucha oraz nerwy trzewne – do żołądka i przełyku.
Co na wymioty?
Postępowanie w przypadku wymiotów zależy od tego, co je spowodowało. Kobiety w ciąży powinny postawić na odpoczynek i lekkostrawną dietę, przy czym mogą posiłkować się aromaterapią. W związku z tym, że wymioty najczęściej występują w I trymestrze (największe ryzyko poronienia), należy zrezygnować z ziołolecznictwa. Wszelkie infekcje bakteryjne czy wirusowe powinny być leczone przyczynowo (lekami przeciwwirusowymi lub antybiotykami). W przypadku chemioterapii czy radioterapii jedynym rozwiązaniem jest łagodzenie intensywności wymiotów, ponieważ nie ma możliwości przerwania leczenia onkologicznego. Przy wymiotach pochodzenia psychicznego warto udać się na psychoterapię.
Bez względu na przyczynę wymiotów bardzo ważne jest pilnowanie, aby się nie odwodnić. Zwłaszcza, gdy występują wspólnie z biegunką. Należy pić dużo wody mineralnej, a także herbat ziołowych zmniejszających nudności (rumianek, melisa, mięta). Dobrze działa również dodanie do naparu odrobiny startego imbiru. Podczas wymiotów należy uzupełniać elektrolity, np. jedząc lekkostrawne owoce i warzywa. Cały jadłospis powinien opierać się na zasadach diety lekkostrawnej. Dodatkowo ważne jest, aby nie wykonywać szybkich i gwałtownych ruchów głową i całym ciałem, ponieważ nasila to nudności.
Polecane produkty:
|
Probiotyki naturalne bioalgi
Probiotyki naturalne w swoim składzie zawierają 150 milionów wyselekcjonowanych żywych szczepów bakterii. Są szczególnie zalecane w celu utrzymania prawidłowej flory bakteryjnej, a także przy problemach żołądkowych i jelitowych. Wspomagają … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, tom I, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
- Kalinka-Warzocha E., Warzocha K., Zasady profilaktyki nudności i wymiotów indukowanych chemioterapią i radioterapią u chorych leczonych z powodu nowotworów układów krwiotwórczego i chłonnego, Hematologia, 4/2014.
- Mokrowiecka A., Małecka-Panas E., Nudności i wymioty, Pediatria i Medycyna Rodzinna, 4/2010.
